INFORMACJA PRAWNA
Dotyczy możliwości występowania do Sądu Okręgowego o podjęcie zawieszonego postępowania
w sprawach z odwołań od decyzji Dyrektora ZER
Jak wiemy postanowieniem z dnia 24 stycznia 2018 r. Sąd Okręgowy w Warszawie XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych, w trakcie rozpatrywania jednej ze spraw odwoławczych przeciwko Dyrektorowi ZER, zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym czy wskazane przepisy ustawy emerytalnej są zgodne z Konstytucją RP. Naturalną tego konsekwencją, wynikającą z art. 177 § 1 pkt 31 k.p.c., było fakultatywne zawieszenie tego postępowania do czasu rozstrzygnięcia ww. pytania prawnego przez tzw. „Trybunał Konstytucyjny”. Okoliczność ta stała się argumentem dla pozostałych sędziów SO w Warszawie do zawieszania postępowań i oczekiwania na orzeczenie „TK”.
W ostatnich miesiącach 2018 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie, na ok. 6 tys. wniosków Sądu Okręgowego w Warszawie opartych o upoważnienie z art. 44 k.p.c. (dot. możliwości wyznaczenia innego sąd do rozpatrzenia sprawy ze względu na bezprecedensową liczbę spraw zawisłych przed sądem właściwym, tj. SO w Warszawie), uwzględnił ok. 2,5 tys. i wydał postanowienia wskazujące inne sądy okręgowe w Kraju do orzekania w sprawach przeciwko Dyrektorowi ZER, właściwe ze względu na miejsce zamieszkania odwołujących się. Niestety, sądy okręgowe, do których trafiły sprawy odwoławcze, w zdecydowanej większości przypadków również podjęły i nadal podejmują decyzje o zawieszeniu postępowań sądowych, przywołując jako uzasadnienie fakt skierowania przez SO w Warszawie pytań prawnych do „TK”. W tej sytuacji osoby, które otrzymały już takie postanowienie sądu o zawieszeniu postępowania miały prawo złożyć na nie stosowne zażalenie. Tak samo mogą postąpić osoby, które jeszcze nie otrzymały takiego postanowienia, ale zapewne wkrótce je otrzymają (zmodyfikowany wzór „Zażalenia odwołującego (ej) się na postanowienie o zawieszeniu postępowania” - TUTAJ).
Jedynie w nielicznych przypadkach, z uwagi na szczególny stan faktyczny i prawny odwołujących się, doszło w ostatnich miesiącach do wszczęcia postępowań sądowych zakończonych wyrokami pozytywnymi dla skarżących, choć - co oczywiste - jeszcze nieprawomocnymi. Te pojedyncze sprawy nie są jednak reprezentatywne dla ogółu odwołujących się, stąd uprawnionym jest twierdzenie, że swego rodzaju „stan bezruchu” procesów sądowych trwa nadal.
Niezależnie od powyższej konstatacji, z umiarkowanym optymizmem należy potraktować (opisywany już przez nas w Komunikacie z 18 sierpnia b.r.) pozytywny dla odwołującego się wyrok Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 31 maja, zobowiązujący Dyrektora ZER do przeliczenia policyjnej renty inwalidzkiej, poczynając od 1 października 2017 r., z pominięciem art. 22a ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…). Co szczególnie istotne, w uzasadnieniu wyroku Sąd powołał się na prawo Unii Europejskiej oraz Konstytucję RP, jako normy do bezpośredniego stosowania przez sądy krajowe. W Sądzie tym zapadają kolejne wyroki - pozytywne dla odwołujących się, podobnie uzasadniane.
Równie pozytywną okolicznością są postanowienia Sądów Apelacyjnych w Katowicach i Rzeszowie, rozpatrujących zażalenia odwołujących się na postanowienia sądów okręgowych o zawieszeniu postępowań z uwagi na skierowanie pytania prawnego do „TK”, które uchyliły zaskarżone postanowienia. Oznacza to, że sprawy tych skarżących muszą być procedowane przed sądami okręgowymi celem merytorycznego ich rozpoznania. Co ważne, SA w Katowicach przywołał art. 8 ustawy zasadniczej stwierdzając, że Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej, a jej przepisy stosuje się bezpośrednio. Wskazał ponadto, że sąd okręgowy nie ma obowiązku oczekiwania na wydanie wyroku przez Trybunał Konstytucyjny, zważywszy na fakt, że zawieszenie postępowania, a więc pozostawanie sprawy w stanie spoczywania, jest wyjątkiem od ogólnego obowiązku sprawnego działania każdej instytucji publicznej, przewidzianego we wstępie do Konstytucji oraz szczególnego obowiązku rozpoznawania spraw sądowych bez nieuzasadnionej zwłoki, o czym stanowi art. 45 Konstytucji RP.
Miejmy nadzieje, że wskazane wyżej przykłady postaw sędziów orzekających w naszych sprawach, tak w sądach okręgowych, jak i apelacyjnych, nie pozostaną odosobnione. Być może będą one początkiem utrwalania się tzw. linii orzeczniczej uwzględniającej normy konstytucyjne jako podstawę wyroków w naszych sprawach.
Właśnie z uwagi na wskazane wyżej okoliczności, tj. pozytywne wyroki zapadające przed Sądem Okręgowym w Częstochowie oraz postanowienia wydawane przez niektóre sądy apelacyjne w Kraju, uchylające postanowienia sądów okręgowych o zawieszeniu postępowań w sprawach przeciwko Dyrektorowi ZER, naszym zdaniem zasadnym jest występowanie o podjęcie zawieszonego postępowania. Mogą to zrobić odwołujący się, których sprawy zostały zawieszone na mocy postanowienia właściwego sądu okręgowego.
Co do zasady sąd podejmuje postępowanie z urzędu w momencie ustania przyczyny zawieszenia postępowania, jak również wtedy, gdy nie było podstaw do jego zawieszenia. Wskazany w części wstępnej art. 180 k.p.c. obowiązek sądu podjęcia postępowania nie ogranicza się do przytoczonych przykładowo w dalszych punktach tego przepisu sytuacji procesowych. Dlatego też, jeśli w jakichkolwiek innych okolicznościach sąd dojdzie do przekonania, że przyjęta poprzednio w jego postanowieniu podstawa zawieszenia w rzeczywistości nie istniała, powinien podjąć zawieszone postępowanie. Nie wyklucza to jednak inicjatywy samego odwołującego się (wyrażonej w postaci wniosku), w którym może on, niejako od siebie, poinformować sąd o zaistnieniu przesłanek do podjęcia z urzędu zawieszonego postępowania. Podjęcie postępowania następuje w formie postanowienia wydanego na posiedzeniu niejawnym. Wniosek o podjęcie zawieszonego postępowania jest wolny od opłat sądowych (art. 3 ust. 1 u.k.s.c.). Adresatem takiego wniosku będzie ten sąd okręgowy, przed którym toczy się dana sprawa (wzór „Wniosku odwołującego (ej) się o podjęcie zawieszonego postępowania” - TUTAJ).
Komisja Prawna FSSM RP
