INFORMACJA PRAWNA
Dot. możliwości zmiany ostatecznych i prawomocnych decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji
wydanych w trybie art. 8a policyjnej ustawy emerytalnej,
odmawiających wyłączenia stosowania wobec wnioskodawców art. 15c, art. 22a lub art. 24a tej ustawy.
Dotarły do nas informacje o korespondencji (pismach) jakie otrzymują z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji Ci z naszych Koleżanek i Kolegów, którzy w bliższej lub dalszej przeszłości złożyli wnioski w trybie art. 8a policyjnej ustawy emerytalnej o wyłączenie stosowania wobec nich art. 15c, art. 22a lub art. 24a, ale nie dokończyli procedury odwoławczej w związku z negatywną dla nich decyzją ówczesnego Ministra, tj. nie złożyli skargi do właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego. Dopuścili tym samym do uprawomocnienia się tych decyzji. Nie jesteśmy w stanie oszacować liczby takich osób.
Ostatnio zaś, jak przypuszczamy powodowani zmianą powyborczych realiów politycznych, ponowili swój wniosek w ww. trybie adresowany już do nowego kierownictwa MSWiA. Zakładamy, że korespondencja ta jest formą reakcji aktualnego Ministra na powtórne wnioski składane w trybie art. 8a w tej samej sprawie.
Z ww. korespondencji wynika, że MSWiA przywołując art. 154 k.p.a. nie widzi możliwości merytorycznego rozpatrzenia tego rodzaju, prawdopodobnie powtórnych wniosków i powrotu do spraw prawomocnie zakończonych, a tym samym dokonania zmiany ostatecznych i prawomocnych decyzji odmawiających wyłączenia stosowania wobec zainteresowanych art. 15c, art. 22a lub art. 24a policyjnej ustawy emerytalnej.
Oczywiście rozumiemy rozgoryczenie naszych Koleżanek i Kolegów tego rodzaju informacją pochodzącą z MSWiA pod nowym kierownictwem, szczególnie po latach oczekiwania na elementarną sprawiedliwość i naprawienie doznanych krzywd od Państwa, któremu służyli. To jest poza sporem. Niemniej jednak czujemy się w obowiązku, z jednej strony wyjaśnić, że stanowisko MSWiA ma prawne podstawy, z drugiej zaś wskazać właściwą drogę postępowania dającą szansę na osiągnięcie zakładanego skutku w postaci wyłączenia stosowania wobec represjonowanych art. 15c, art. 22a lub art. 24a policyjnej ustawy emerytalnej.
Na początek wyjaśnijmy, kiedy decyzja staje się decyzją ostateczną a kiedy prawomocną? Otóż zgodnie z art. 16 §1 k.p.a. (definiującym tzw. zasadę trwałości decyzji administracyjnych), decyzjami ostatecznymi są decyzję, od których nie służy już wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Natomiast zgodnie z art. 16 §3 k.p.a., decyzjami prawomocnymi są decyzje ostateczne, których nie można już zaskarżyć do sądu administracyjnego, jako właściwego w tego rodzaju sprawach.
Nie wchodząc w dalsze zawiłości prawne możemy stwierdzić, że ci z nas, którzy po otrzymaniu decyzji negatywnej poprzedniego Ministra i pouczeniu ich o możliwości złożenia tzw. „wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy” nie skorzystali z tej możliwości lub po złożeniu takiego wniosku otrzymali decyzję o utrzymaniu w mocy pierwotnej decyzji negatywnej, zrezygnowali z drogi sądowej, czym de facto (niestety) pozbawili siebie szansy na końcowe, pozytywne zakończenie sprawy. Taka jest aktualna rzeczywistość prawna, w jakiej znalazły się takie osoby. Czy można jednak próbować ją zmienić, wykorzystując w tym celu odpowiednie do sytuacji regulacje prawne? I o tym właśnie niżej.
Otóż zgonie z art. 154 k.p.a., określającym warunki uchylenia lub zmiany decyzji nietworzących praw nabytych, decyzja ostateczna, na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa, może być w każdym czasie uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony. Uprawnienie do zmiany lub uchylenia takiej decyzji ma organ administracji, w naszym przypadku Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, który wydał wcześniej (na dzień dzisiejszy już ostateczną) decyzję odmawiającą wyłączenia wobec wnioskodawcy art. 15c, art. 22a lub art. 24a policyjnej ustawy emerytalnej. Za taką możliwością przemawia dominujący w orzecznictwie sądowym pogląd, że w trybie art. 154 k.p.a. dopuszczalna jest zmiana lub uchylenie (w szczególności!) decyzji ostatecznych, które mają charakter uznaniowy. Decyzje podejmowane w trybie art. 8a mają właśnie taki charakter.
W tym miejscu można i należy przywołać ważny dla nas wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 17 października 2023 r. (III OSK 2830/21), dot. uchylenia lub zmiany decyzji na podstawie art. 154 k.p.a. W jego uzasadnieniu czytamy m.in.: „Uchylenie lub zmiana decyzji na podstawie art. 154 k.p.a. może zajść jedynie wtedy, gdy ustawodawca w przepisie materialnoprawnym przewidzi pewien luz decyzyjny. Tylko w obszarze tego luzu decyzyjnego wzgląd na interes społeczny lub słuszny interes strony może doprowadzić do uchylenia lub zmiany decyzji” (…) „Nadto przedmiotem postępowania w trybie art. 154 k.p.a. nie jest merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy niejako "od nowa", lecz przeprowadzenie weryfikacji wydanej już decyzji ostatecznej pod kątem spełnienia wymienionych w tym przepisie przesłanek” (…) „Brak spełnienia którejkolwiek z nich, wyklucza uwzględnienie wniosku i dokonanie zmiany decyzji. Wynika to bowiem z tego, że istotą postępowania w trybie art. 154 k.p.a. jest sprawdzenie, czy w ustalonym stanie faktycznym i prawnym istnieją szczególne przesłanki, które przemawiałyby za uchyleniem lub zmianą decyzji ostatecznej. Prawna możliwość zastosowania trybu przewidzianego w art. 154 k.p.a. uwarunkowana jest zatem prowadzeniem postępowania w ramach tego samego stanu prawnego i faktycznego oraz z udziałem tych samych stron” (…) „Zmiana decyzji ostatecznej w trybie art. 154 k.p.a. może być dokonana tylko w granicach stanu faktycznego sprawy "pierwotnej", w oparciu o materiał dowodowy zgromadzony do tej pory. Postępowanie prowadzone w tym trybie nie jest więc kolejną (trzecią) instancją administracyjną i nie może służyć weryfikacji ustaleń czy też prawidłowości wykładni i subsumcji przepisów zastosowanych przy wydaniu decyzji ostatecznej, ale służy przeprowadzeniu weryfikacji wydanej już decyzji ostatecznej z jednego tylko punktu widzenia, a mianowicie, czy za zmianą (uchyleniem) przemawia interes społeczny lub słuszny interes strony i czy jest zgoda strony na zmianę decyzji wydanej w ramach uznania administracyjnego”.
W oparciu o powyższe tezy NSA zostały wydane kolejne wyroki przez wojewódzkie sądy administracyjne, w tym m.in. przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy (wyrok z 24 października 2023 r., II SA/Bd 621/23 oraz Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku (wyrok z 24 stycznia 2024 r. II SA/Gd 553/23). Czytamy w nich: „Przepisy powyższe [art. 154 k.p.a.] otwierają zatem możliwość weryfikacji decyzji, pozwalając organowi administracji na swobodę działania w zakresie określenia konsekwencji stanu faktycznego sprawy. Tym samym dopuszczają ingerencję w ostateczną decyzję administracyjną, stanowiąc wyjątek od określonej w art. 16 § 1 k.p.a. zasady trwałości tych decyzji” (…) „W orzecznictwie przyjmuje się też, że jedną z przyczyn zastosowania art. 154 k.p.a. może być zmiana wykładni prawa dokonana po wydaniu decyzji ostatecznej, a odnosząca się do podstawy prawnej wydania weryfikowanej decyzji ostatecznej, ponieważ celem zastosowania tego przepisu nie jest eliminowanie, na zasadzie tzw. uznania administracyjnego decyzji administracyjnej ze względu na jej istotną wadliwość, ale ze względu na wystąpienie innych przesłanek, także tych pozaprawnych (por. wyrok NSA z 9 listopada 2007 r., sygn. akt I OSK 1531/06)”.
Jak możemy wykorzystać opisane wyżej stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz zarysowaną już linię orzeczniczą wojewódzkich sadów administracyjnych w praktyce, mając na uwadze sytuację prawną osób, których to dotyczy? Otóż pomijając rozbieżności w poglądach na kwestię sposobu wszczęcia postępowania uregulowanego w art. 154 k.p.a., zdecydowanie dominującym stanowiskiem jest uznanie, że postępowanie takie może być wszczęte zarówno na wniosek, jak i z urzędu. Stanowisko to jest również powszechnie akceptowane w literaturze prawniczej. Zważając jednak na realia naszych spraw prowadzonych w trybie art. 8a i ich długą „historię”, naszym zdaniem zdecydowanie efektywniejszym rozwiązaniem byłoby złożenie stosownego wniosku przez samego zainteresowanego.
WNIOSKI:
- Opisana wyżej korespondencja, w postaci pism jakie otrzymują z MSWiA Ci, którzy w bliższej lub dalszej przeszłości złożyli wniosek w trybie art. 8a policyjnej ustawy emerytalnej o wyłączenie wobec nich art. 15c, art. 22a lub art. 24a, ale nie dokończyli procedury odwoławczej w związku z negatywną dla nich decyzją ówczesnego Ministra, tj. nie złożyli skargi do właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego, pozostaje w zgodzie z obowiązującym prawem. Rozumiemy reakcję naszych Koleżanek i Kolegów, ale musimy wskazywać na rzeczywisty stan rzeczy.
- Uwzględniając jednak przedstawione wyżej stanowisko NSA, wyrażone w przywołanym wyżej wyroku z 17 października 2023 r., możliwym jest wszczęcie - w odrębnym trybie - postępowania w sprawie zmiany decyzji ostatecznej na podstawie art. 154 k.p.a. poprzez złożenie przez zainteresowanego odpowiedniego wniosku (wzór takiego Wniosku* – TUTAJ).
- Gdyby nawet, traktując rzecz hipotetycznie, Minister nie odniósł się pozytywnie do ww. wniosku, wówczas należałoby skorzystać z drogi odwoławczej poprzez złożenie skargi do właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego.
Zespół Prawny FSSM RP
* UWAGA! Wzór Wniosku w proponowanym kształcie należy traktować jedynie jako podpowiedź. Jego treść każdorazowo musi być dostosowana do indywidualnej sytuacji wnioskodawcy.
