INFORMACJA PRAWNA
Dot. zmian niektórych przepisów Kodeksu Postępowania Cywilnego, Kodeksu Karnego oraz niektórych innych ustaw, mogących mieć znaczenie dla naszego środowiska, w tym dla osób represjonowanych
W Dzienniku Ustaw z dnia 13 września 2023 r., pod pozycją 1860, została ogłoszona ustawa z dnia 7 lipca 2023 ro zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw. Informując o powyższym ograniczymy się do skomentowania niektórych zmian mogących być w zainteresowaniu naszych Koleżanek i Kolegów, w tym byłych policjantów i funkcjonariuszy – represjonowanych ustawą z 16 grudnia 2016 r., których sprawy pozostają jeszcze na etapie postępowania sądowego I lub II instancji, a także żołnierzy rezerwy i żołnierzy w stanie spoczynku, chociażby z racji związania emocjonalnego ze służbą i troski o bezpieczeństwo Państwa.
1. W Kodeksie Postępowania Cywilnego, poprzez dodanie art. 3671 , od dnia 28 września 2023 r. wprowadzono jako zasadę (poza nielicznymi wyjątkami) rozpoznawanie spraw w sądzie apelacyjnym(!) w składzie jednego sędziego. Do wyjątków tych, mogących mieć zastosowanie w naszych sprawach odwoławczych, należy możliwość zarządzenia przez prezesa danego sądu apelacyjnego rozpoznania określonej sprawy w składzie trzech sędziów, jeżeli uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy.
W postępowaniach wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie powyższej zasady, tj. przed dniem 28 września 2023 r., w sytuacji, gdy do rozpoznania sprawy wyznaczono wcześniej trzech sędziów, dalsze jej prowadzenie przejmuje jeden sędzia wyznaczony jako sprawozdawca (art. 32 ustawy nowelizującej). Czynności dokonane przez sąd w składzie trzech sędziów pozostają w mocy. Ale uwaga, sąd rozpoznaje daną sprawę w składzie dotychczasowym, czyli trzech sędziów, jeżeli przed dniem 28 września 2023 r doszło do zamknięcia rozprawy, czyli (najkrócej rzecz ujmując) po wystąpieniu wszystkich obecnych na rozprawie stron, gdy sąd uzna sprawę za dostatecznie wyjaśnioną. Sąd może zamknąć rozprawę także na posiedzeniu niejawnym, jeżeli - zdaniem sądu - przyczyni się to do sprawniejszego rozpoznania sprawy. Wszystko to oznacza, że sytuacje prawne w grupie represjonowanych mogą być różne.
Według autorów ww. zmiany K.p.c. ma ona na celu usunięcie chaosu i opóźnień w rozpoznawaniu spraw cywilnych, w tym spraw z zakresu pracy i ubezpieczeń społecznych, jakie wywołała uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego - Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 26 kwietnia 2023 r. (III PZP 6/22). Przypomnijmy, uchwała ta (przegłosowana przy trzech zdaniach odrębnych), zakwestionowała składy jednoosobowe w drugiej instancji, wprowadzone w miejsce trzyosobowych składów na czas epidemii covidowej. W konsekwencji jej podjęcia część sędziów orzekała w składach jednoosobowych, inni zaś występowali do prezesów sądów o poszerzenie składu do trzech sędziów, choćby ze względu na ryzyko podważenia w przyszłości wyroku wydanego przez jednego sędziego. Odnotowaliśmy tego rodzaju przypadki także w naszych sprawach odwoławczych. W niektórych z nich okazało się to korzystne dla represjonowanych, w innych zaś, z uwagi na postawę niektórych sędziów ignorujących uchwałę Sądu Najwyższego z 16 września 2020 r., niestety nie. Przypomnijmy, uchwała ta podnosi, że „kryterium służby na rzecz totalitarnego państwa" określone w art. 13b ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…) powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka”.
2. W Kodeksie Postępowania Cywilnego rozbudowano treść art. 151, wprowadzając na trwałe tzw. „posiedzenia zdalne”. Przepis ten wejdzie w życie z dniem 14 marca 2024 r.
Zaznaczmy, że rozprawy zdalne, nazywane też „E-rozprawami”, funkcjonują obecnie na szerszą skalę na podstawie ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Oznacza to, że rozprawy zdalne zniknęłyby rok po odwołaniu stanu epidemii lub zagrożenia epidemicznego, tj. 1 lipca 2024 r. Poniżej stan prawny jaki będzie obowiązywał od 14 marca 2024 r.
Przewodniczący będzie mógł zarządzić przeprowadzenie posiedzenia jawnego przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających jego przeprowadzenie na odległość (posiedzenie zdalne) jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie wzgląd na charakter czynności, które mają być dokonane na posiedzeniu, a przeprowadzenie posiedzenia zdalnego zagwarantuje pełną ochronę praw procesowych stron i prawidłowy tok postępowania. W takim przypadku na sali sądowej przebywają sąd i protokolant, a pozostałe osoby uczestniczące w posiedzeniu nie muszą przebywać w budynku sądu prowadzącego postępowanie. Zapis obrazu i dźwięku z czynności procesowych odbywających się na sali sądowej przekazuje się do miejsca przebywania tych uczestników posiedzenia, którzy zgłosili zamiar zdalnego udziału w posiedzeniu sądu oraz z miejsca przebywania tych uczestników posiedzenia do budynku sądu prowadzącego postępowanie (art. 151 §2 k.p.c.).
Przewodniczący będzie mógł zarządzić przeprowadzenie posiedzenia zdalnego z urzędu lub na wniosek osoby, która ma uczestniczyć w posiedzeniu i wskazała adres poczty elektronicznej. Termin do złożenia wniosku wynosi 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia albo wezwania na posiedzenie. Zarządzając przeprowadzenie posiedzenia zdalnego przewodniczący może zastrzec, że określona osoba weźmie udział w posiedzeniu zdalnym poza budynkiem sądu prowadzącego postępowanie, jeżeli będzie przebywać w budynku innego sądu. O treści zarządzeń, o których mowa w zdaniach poprzedzających, w tym zmierzających do przeprowadzenia dowodu w sposób zdalny, o odmowie uwzględnienia wniosku lub zmianie zarządzeń w tym przedmiocie informuje się w sposób przewidziany w art. 1491 (art. 151 §3 k.p.c.).
Przewodniczący będzie mógł zarządzić, że osoba pozbawiona wolności będzie uczestniczyć w czynnościach procesowych wyłącznie w ramach posiedzenia zdalnego. W takim przypadku w miejscu przebywania tej osoby bierze udział w posiedzeniu zdalnym przedstawiciel administracji zakładu karnego lub aresztu śledczego, pełnomocnik, jeżeli został ustanowiony, oraz tłumacz, jeżeli został powołany. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio do osób objętych postępowaniem terapeutycznym na podstawie odrębnych przepisów (art. 151 §4 k.p.c.).
Wzywając na posiedzenie zdalne, informuje się jego uczestników o możliwości stawiennictwa na sali sądowej lub zgłoszenia zamiaru zdalnego udziału w posiedzeniu, a także poucza się, że zamiar ten należy zgłosić najpóźniej na 3 dni robocze przed wyznaczonym terminem posiedzenia oraz że do skutecznego zgłoszenia wystarcza zachowanie formy określonej w art. 2261 pkt 2 lit. b, przy jednoczesnym wskazaniu adresu poczty elektronicznej. W takim przypadku informuje się także co najmniej na 24 godziny przed terminem posiedzenia o treści § 2, 3 oraz 6–8, adresie strony internetowej zawierającej obwieszczenie, o którym mowa w § 9, oraz o sposobie przyłączenia się do posiedzenia zdalnego. Obowiązek zgłoszenia zamiaru zdalnego udziału w posiedzeniu nie dotyczy osoby pozbawionej wolności. Powyższe stosuje się odpowiednio do uczestników zgłaszających swój udział w posiedzeniu w charakterze publiczności lub osób zaufania (art. 151 §5 k.p.c.).
Uwaga! Osoba, która nie zgłosiła skutecznie wniosku, o którym mowa w § 3 zdanie pierwsze, albo nie zgłosiła zamiaru zdalnego udziału w posiedzeniu zgodnie z § 5 zdanie pierwsze, ma obowiązek stawić się na posiedzeniu w budynku sądu prowadzącego postępowanie bez dodatkowego wezwania (§6 art. 151 k.p.c.).
Czynności procesowe dokonane w trakcie posiedzenia zdalnego przez strony i innych uczestników przebywających poza salą sądu prowadzącego postępowanie są skuteczne, chyba że ustawa wymaga ich dokonania w formie pisemnej (art. 151 §7 k.p.c.).
Osoba biorąca udział w posiedzeniu zdalnym przebywająca poza budynkiem sądu jest zobowiązana poinformować sąd o miejscu, w którym przebywa oraz dołożyć wszelkich starań, aby warunki w miejscu jej pobytu licowały z powagą sądu i nie stanowiły przeszkody do dokonania czynności procesowych z jej udziałem. W razie odmowy podania wskazanej informacji lub jeżeli zachowanie tej osoby budzi uzasadnione wątpliwości co do prawidłowego przebiegu czynności dokonanych zdalnie z jej udziałem, sąd może wezwać tę osobę do osobistego stawiennictwa na sali sądowej (art. 151 §8 k.p.c.).
Zespół Prawny FSSM RP
