Koleżanki i Koledzy,
Postanowiłem poprzedzić publikację tekstu Komisji Prawnej krótką informacją, która, zdaję sobie z tego sprawę, może być zaskoczeniem dla wielu osób, zwłaszcza pokrzywdzonych ustawą represyjną.
Pragnę zasygnalizować, iż od dawna Federacja stara się prowadzić dialog z Dyrekcją Zaķładu Emerytalno-Rentowego MSWiA. Dzieje się tak i teraz, dzięki otwartości na wzajemną dyskusję i współpracę Dyrektor Zakładu pani Małgorzaty Zdrodowskiej. Jak zapewne wiecie jest wiele tematów z zakresu procedury i biegu spraw osób pokrzywdzonych tą ustawą przed sądami okręgowymi i apelacyjnymi, które mogą być przedmiotem prezentacji wzajemnych stanowisk. Ważne jest to, że obie strony chcą rozmawiać i wypracowywać zgodne z obowiązującym prawem rozwiązania. Często nie jest to łatwe. W pewnych ustaleniach co do stanu prawnego pozostajemy przy własnych stanowiskach, ale w moim przekonaniu, jeszcze gorszym byłby brak dialogu.
Wiceprzewodniczący FSSM RP
Leszek Szreder
INFORMACJA PRAWNA
Czy ZER może wstrzymać wydanie decyzji o ponownym ustaleniu wysokości świadczenia emerytalnego i wypłacie należnego wyrównania do momentu otrzymania uzasadnienia prawomocnego wyroku sądu apelacyjnego oddalającego apelację Organu od korzystnego dla represjonowanego wyroku sądu okręgowego?
Ci z nas, którzy przeszli już całą drogę sądową (często drogę przez mękę) i uzyskali korzystne i prawomocne już orzeczenie sądu apelacyjnego, najczęściej oddalające apelację ZER, a tym samym przywracające należne świadczenie emerytalne, spotkali się ze stanowiskiem ZER uzależniającym wydanie decyzji o ponownym ustaleniu wysokości świadczenia i wypłacie wyrównania dopiero po otrzymaniu uzasadnienia takiego wyroku. Oczywistą konsekwencją takiego podejścia ZER do wykonalności prawomocnego wyroku sądu a więc orzeczenia, od którego nie przysługuje już żaden środek odwoławczy, może być znaczne opóźnienie w wypłacie świadczeń w przysługującej wysokości wraz z kwotą zaległości. Czy takie postępowanie ZER jest właściwe i ma podstawy prawne?
Przyjrzymy się przepisom, które regulują tego rodzaju sytuacje. Otóż zgodnie z art. 118 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, organ rentowy (także ZER) wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości w ciągu 30 dni od wyjaśnienia tzw. „ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji”. Zaś zgodnie z ust. 1a tego przepisu, w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego (w naszym sprawach właściwego sądu apelacyjnego), za dzień wyjaśnienia owej „ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji” uważa się dzień wpływu prawomocnego orzeczenia sądu apelacyjnego, jeżeli organ rentowy (ZER) nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie tejże „ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji”. Zaznaczmy w tym miejscu, że przez pojęcie „wyjaśnienia ostatniej okoliczności” należy rozumieć rozstrzygnięcie ostatniej kwestii koniecznej do ustalenia uprawnień lub braku uprawnień wnioskodawcy (odwołującego się) do świadczenia emerytalnego w należnej wysokości. Przy czym zasadą powinno być, że w przypadku pozytywnego ustalenia prawa do świadczenia i jego wysokości, w naszym przypadku prawomocnym wyrokiem sądu, ZER powinien wydać decyzję jak najszybciej, bez czekania na upływ ustawowych 30 dni. Wynika z ogólnej zasady działania organu "bez zbędnej zwłoki".
Zwróćmy uwagę, że przywołany wyżej przepis art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. FUS dot. „prawomocnego orzeczenia (wyroku) organu odwoławczego". (Uwaga! dla jasności interpretacyjnej: Każdy wyrok jest orzeczeniem, nie każde orzeczenie jest wyrokiem).
W naszej sytuacji powyższe powinniśmy odnieść do prawomocnych wyroków sądów apelacyjnych lub (co się czasami zdarza) do tych wyroków sadów okręgowych, których ZER nie zaskarżył w terminie. Jak widzimy, przepis ten nie wspomina o „orzeczeniu z uzasadnieniem”, jako warunku wydania decyzji i wypłacie świadczenia, w tym zaległego, w należnej wysokości. Wskazują na to liczne orzeczenia sadów apelacyjnych, Sądu Najwyższego, a przede wszystkim Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11.09.2007 r. (sygn. akt p 11/07). Oznacza to, że za wystarczający uznał ustawodawca sam wyrok, czyli jego sentencję, która zawiera (zgodnie z art. 325 k.p.c.): wskazanie sądu, sędziego (sędziów), protokolanta, datę oraz miejsce rozpoznania sprawy i wydania wyroku, wskazanie stron, oznaczenie przedmiotu sprawy oraz rozstrzygnięcie sądu o żądaniach stron. W praktyce, traktując rzecz obrazowo, jest to jedna (pierwsza) strona wyroku.
Na zasadzie dopowiedzenia można jeszcze powrócić do istoty wyroku. Otóż należy podkreślić, iż z uwagi na chronologię najpierw powstaje wyrok, a dopiero potem sporządzane jest jego uzasadnienie, z reguły po jakimiś czasie, bywa, że nawet po miesiącu i dłuższym okresie. Uzasadnienie wyroku to przede wszystkim odzwierciedlenie procesu myślowego i decyzyjnego sądu, który skutkował wcześniej sporządzeniem sentencji wyroku (wyrok SN z 14.11.2001 r., II CKN 459/99).
Reasumując, brak warunku uzależniającego wydanie decyzji o ponownym ustaleniu wysokości świadczenia i jego wypłacie od uprzedniego sporządzenia i doręczenia przez sąd uzasadnienia wyroku, na co wyżej wskazaliśmy, wydaje się być zrozumiałe. Po pierwsze zauważmy, że początkiem biegu 30-dniowego terminu na wydanie decyzji przez ZER jest wyjaśnienie tzw. „ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji”, czyli dzień wpływu do ZER prawomocnego wyroku sądu apelacyjnego. Regulujący to przepis art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o FUS, jak wyżej wskazaliśmy, nie wymaga jednak doręczenia odpisu wyroku z uzasadnieniem. Tak więc gdyby przyjąć (idąc tokiem rozumowania ZER), że wydanie decyzji o ponownym ustaleniu wysokości świadczenia i wypłacie należności jest możliwe dopiero po otrzymaniu uzasadnienia wyroku, wówczas ustawowy termin 30 dni, o którym mowa w cytowanym wyżej art. 118 ustawy o FUS stał by się iluzją. Jest rzeczą oczywistą, że data wydania (stronie, która o to wnosi) odpisu wyroku wraz z uzasadnieniem może opóźnić się w czasie i to znacznie. Po drugie, cóż miałoby to znaczyć, że w sytuacji gdyby organowi emerytalnemu nie spodobało się uzasadnienie wyroku, to go by nie wykonał? Warto też wskazać, że w obiegu prawnym pozostają wyroki sądów apelacyjnych, dla których nie sporządzono uzasadnienia, bowiem żadna ze stron o to się nie wystąpiła. Idąc tokiem rozumowania ZER takie wyroki nigdy nie byłyby wykonane, co jest oczywistym absurdem.
WNIOSKI:
- W naszym przekonaniu, ZER nie ma podstaw prawnych by wstrzymywać wydanie decyzji o ponownym ustaleniu wysokości świadczenia emerytalnego i wypłacie należnego wyrównania do momentu otrzymania uzasadnienia prawomocnego wyroku sądu apelacyjnego. Wskazuje na to liczne orzecznictwo sądów apelacyjnych a przesądza jednoznacznie wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6.05.2008 r. (III AUa 1164/07), którego aktualna teza brzmi: Z treści art. 118 ust. 1a ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynika, że za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji można również uznać dzień wpływu prawomocnego wyroku. Wskazany przepis nie wymaga doręczenia odpisu wyroku z uzasadnieniem.
- W przypadku spotkania się z taką sytuacją sugerujemy zażądać od ZER podania podstawy prawnej uprawniającej ten Organ do uchylenia się od obowiązku wynikającego z art. 118 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. wydania decyzji o ponownym ustaleniu wysokości świadczenia emerytalnego w terminie 30 dni od wyjaśnienia tzw. „ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji”, czyli od dnia wpływu do ZER prawomocnego orzeczenia sądu apelacyjnego.
- Sugerujemy powtórne zapoznanie się z Informacją Prawną z 10 lutego 2022, dot. możliwości uzyskania przez odwołujących się odsetek ustawowych za opóźnienie w związku z wykonywaniem przez ZER MSWiA prawomocnych wyroków sądów przywracających świadczenia emerytalne, jako tematycznie związaną z niniejszą Informacją Prawną.
Komisja Prawna FSSM RP
P.S. UWAGA!!! Prosimy wszystkich represjonowanych, którzy wygrali lub wygrają swoje sprawy w sądach apelacyjnych, i wobec których ZER MSWiA przekroczył (przekroczy) 30-dniowy termin od otrzymania wyroku sądu do wydania decyzji o przywróceniu świadczeń, o poinformowanie o tym fakcie FSSM RP. Adres e-mail: zespol.prawny@fssm.pl
