INFORMACJA PRAWNA
Dot. pierwszych decyzji procesowych sądów okręgowych orzekających w sprawach z naszych odwołań od decyzji Dyrektora ZER, będących realizacją wskazań zawartych w uchwale Sądu Najwyższego – Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 16 września 2020 r.
Odnotowaliśmy pierwsze przypadki decyzji sądów okręgowych będących praktyczną realizacją uchwały Sądu Najwyższego z 16 września 2020 r., według której kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa” określone w art. 13b ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…), powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka”.
Na podstawie nielicznych jeszcze pism i zarządzeń sądów nie możemy na chwilę obecną wskazać na dominujący sposób realizacji przez sądy ww. uchwały Sądu Najwyższego. Możemy jednak przewidywać, że dany sąd po wydaniu postanowienia o podjęciu zawieszonego postępowania z urzędu, na podstawie art. 180 k.p.c. lub na skutek wniosku odwołującego się, będzie wzywać pełnomocnika pozwanego - Dyrektora ZER do zgłoszenia w określonym terminie (np. 14 lub 21 dni) wszelkich wniosków dowodowych mających prowadzić do ustalenia faktu służby na rzecz tzw. „totalitarnego państwa”, w tym wykazania, że powód dopuszczał się, bądź nie, naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka.
Możemy się też spodziewać, że sądy z urzędu będą też wzywały odwołujących się do złożenia (w określonym terminie) analogicznych wniosków dowodowych, których realizacja ma wykazać, że nie dopuszczali się oni czynów opisanych w preambule do ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów, tj. nie zwalczali opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, nie dopuszczali się łamania prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałcenia prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli.
Odnotowaliśmy również przypadki bezpośredniego występowania przez sądy do IPN o szczegółowe uzasadnienie zaliczenia służby odwołującego się na rzecz tzw. „totalitarnego państwa”, o której mowa w art. 13b ustawy emerytalnej oraz wskazanie pełnej podstawy prawnej takiej kwalifikacji oraz zakresu czynności, jakie podejmowała jednostka, w której pełnił on służbę. To ostatnie oczekiwanie sądu, jest o tyle zastanawiające, że w części odchodzi w swojej intencji od indywidulnego traktowania służby skarżącego, na rzecz ustalenia zadań jednostki, w której pełnił służbę, co naszym zdaniem pozostaje w kolizji z sentencją uchwały Sądu Najwyższego z 16 września 2020 r.
Niezależnie od inicjatywy sądu w zakresie realizacji wskazań zawartych w uchwale SN z 17 września 2020 r. i występowania do ZER i odwołujących się o składanie wniosków dowodowych a także do IPN o szczegółowe uzasadnienie zaliczenia służby odwołującego się jako służby na rzecz tzw. „totalitarnego państwa”, sam zainteresowany, mimo braku wezwania, może z własnej inicjatywy z takim wnioskiem wystąpić.
Wracając zaś do kwestii składania wniosków dowodowych, musimy wiedzieć co to jest ów wniosek dowodowy. Najogólniej rzecz ujmując wniosek dowodowy to żądanie strony (np. odwołującego się) przeprowadzenia danego dowodu. Natomiast przedmiotem dowodu mogą być wszelkie fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia naszej sprawy odwoławczej, według zasad określonych w ww. uchwale Sądu Najwyższego. Dowodami mogą być dokumenty (urzędowe i prywatne), zeznania świadków, przesłuchanie stron, w tym także odwołującego się. Tego rodzaju dowody, w naszym przypadku, mają uzasadniać tezę, że w trakcie swojej służby odwołujący się nie naruszał podstawowych praw i wolności człowieka oraz nie dopuścił się innych czynów wskazanych w preambule przywołanej wyżej tzw. ustawy lustracyjnej z 18 października 2006 r.
Istotne znaczenie w sprawie może mieć opinia właściwej komisji kwalifikacyjnej wydanej po przeprowadzeniu postępowania kwalifikacyjnego i zapewne znajdująca się w aktach osobowych odwołującego się. Przypominamy, że zgodnie z § 8 ust. 1 Uchwały nr 69 Rady Ministrów z dnia 21 maja 1990 r. w sprawie trybu i warunków przyjmowania byłych funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa do służby w Urzędzie Ochrony Państwa i innych jednostkach organizacyjnych podległych Ministerstwu Spraw Wewnętrznych oraz zatrudniania ich w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, wojewódzkie komisje kwalifikacyjne wydawały pozytywną opinię o kandydacie w razie stwierdzenia, że odpowiadał on wymogom przewidzianym dla funkcjonariusza danej służby lub pracownika Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, określonym w ustawie, oraz powzięcia przekonania, że posiada on kwalifikacje moralne do pełnienia służby, zwłaszcza, że:
- w toku dotychczasowej służby nie dopuścił się naruszenia prawa,
- wykonywał swoje obowiązki służbowe w sposób nie naruszający praw i godności innych osób,
- nie wykorzystywał stanowiska służbowego do celów pozasłużbowych.
We wniosku o przeprowadzenie dowodu jesteśmy obowiązani oznaczyć ten dowód w sposób umożliwiający jego przeprowadzenie oraz wyszczególnić fakty, które mają zostać wykazane tym dowodem. Np. wnosząc o przeprowadzenie dowodu z dokumentu, należy tak określić ten dokument, aby możliwa była jego identyfikacja, np. przez odwołanie się do tytułu dokumentu, jego wystawcy, daty wytworzenia lub innych cech dla niego charakterystycznych. Jeżeli nie dysponujemy dokumentem, którego dotyczy wniosek dowodowy, powinniśmy wskazać, gdzie dokument się znajduje i wnieść o zarządzenie sądu przedstawienia dokumentu, uprawdopodabniając, że sami, we własnym zakresie, nie możemy go uzyskać.
Składając wniosek o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka, mamy obowiązek wskazać dane tego świadka, jego imię i nazwisko oraz adres, pod który sąd może wysłać wezwanie do stawienia się w sądzie. Jeżeli mamy informacje dotyczące świadka mogące mieć wpływ na przeprowadzenie dowodu z jego zeznań (np. że jest on niepełnosprawny, czy też z uwagi na ogólny stan zdrowia nie może stawić się w siedzibie sądu), powinniśmy przekazać je sądowi w celu wydania stosownych zarządzeń. Np. świadka, który nie może się stawić na wezwanie z powodu choroby, niepełnosprawności lub innej niedającej się usunąć przeszkody, przesłuchuje się w miejscu jego pobytu.
Pewnym novum jest możliwość złożenia przez świadka zeznań na piśmie.
Po przekazaniu (osobiście lub przesyłając za pośrednictwem operatora pocztowego) tekstu zeznań do sądu, przewodniczący powinien zapewnić stronom możliwość zapoznania się z tymi zeznaniami. Mogą one zostać odczytane podczas rozprawy lub ich odpis można doręczyć stronom. Pisemny sposób składania zeznań powinien być wykorzystywany głównie w celu sprawdzenia, czy świadek dysponuje istotnymi dla sprawy informacjami, a co za tym idzie – czy jego przesłuchanie na rozprawie jest uzasadnione, czy zbędne. Nie ma też przeszkód, aby świadka, który złożył zeznania na piśmie, przesłuchać następnie na rozprawie również w zakresie tych samych faktów, do których odnosiły się zeznania pisemne.
Musimy pamiętać, że wniosek dowodowy złożony na piśmie, tak jak każde pismo kierowane do sądu, powinien zawierać:
- oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
- oznaczenie rodzaju pisma;
- osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności;
- podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
- wymienienie załączników.
Jeżeli wniosek dowodowy nie spełnia ww. wymagań (np. zawiera zbyt ogólną tezę dowodową o charakterze oceny), sąd wzywa autora wniosku do jego uzupełnienia w określonym terminie pod rygorem jego pominięcia (oddalenia).
Wniosek dowodowy składamy do sądu, który nas wezwał do jego przedstawienia i przed którym toczy się nasze postępowanie odwoławcze. Możemy go złożyć osobiście w biurze podawczym sądu (trzeba wówczas pamiętać o uzyskaniu potwierdzenia złożenia pisma na jego kopii) lub wysłać pocztą, najlepiej listem poleconym za zwrotnym poświadczeniem odbioru.
Komisja Prawna FSSM
