WAŻNY KOMUNIKAT INFORMACYJNY
Liczne działania przedstawicieli środowiska emerytów i rencistów służb mundurowych, w tym przede wszystkim organizacji zrzeszających byłych policjantów, żołnierzy i funkcjonariuszy innych służb objętych represjami przyniosły pozytywne efekty. Swój udział w ustaleniu zasad realizacji Umowy Koalicyjnej partii politycznych tworzących obecną większość parlamentarną ma również Federacja Stowarzyszeń Służb Mundurowych RP. Było to możliwe dzięki otwartości ścisłego kierownictwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, w tym Pana Ministra Marcina Kierwińskiego oraz postawie osób kierujących pracami Biura Kadr, Szkolenia i Organizacji, w tym Zastępcy Dyrektora – Pełnomocnika Ministra SWiA do Spraw Postępowań Administracyjnych – Pana Wojciecha Raduchowskiego-Brochwicza oraz zaangażowaniu Sekretarza Stanu w MSWiA – Pana Wiesława Szczepańskiego, odpowiadającego za kwestie budżetowe oraz ZER.
Przypomnijmy, umowa ta w pkt 20, przewiduje wprowadzenie rozwiązań przywracających prawa nabyte emerytom i rencistom pobierającym świadczenia na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy. Chodzi tu więc o naprawienie krzywd spowodowanych obniżeniem świadczeń emerytalnych na podstawie ustawy nowelizującej z 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin.
Nasze oczekiwania w zakresie sposobu i zakresu realizacji ww. umowy koalicyjnej zawarliśmy w wystąpieniu do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji - Pana Marcina Kierwińskiego z dnia 8 lutego 2024 r. sygnowanego wspólnie przez Przewodniczącego Federacji Stowarzyszeń Służb Mundurowych - płk dypl. w st. spocz. Henryka Budzyńskiego oraz Wiceprezesa Stowarzyszenia Emerytów i Rencistów Policyjnych – insp. w st. spocz. Jerzego Skryckiego opublikowanego na stronie FSSM w dniu 12 lutego 2024 r. Przyznajemy jednak, że odpowiedź jaką otrzymaliśmy na ww. wystąpienie trudno uznać za konkretną i wychodzącą naprzeciw naszym precyzyjnie sformułowanym postulatom. Bardzo ogólna informacja o trwających w MSWiA „pracach analitycznych” oraz „analizach zagadnień prawnych i ekonomicznych związanych z funkcjonowaniem policyjnej ustawy emerytalnej” była mało satysfakcjonująca. Należy jednak zaznaczyć, że powyższa odpowiedź została przygotowana w poprzednim miesiącu, stąd nie objęła sekwencji zdarzeń (rozmów, konsultacji i decyzji), które nastąpiły później.
Rezultatem tych i innych działań, w tym szeregu rozmów z przedstawicielami MSWiA odpowiedzialnymi za nadzór nad Zakładem Emerytalno-Rentowym oraz opracowania i wdrożenia procedur dot. m.in. odstąpienia od wnoszenia apelacji i wycofywania apelacji już wniesionych oraz rozpatrywania wniosków składanych w trybie art. 8a policyjnej ustawy emerytalnej, jest następujący stan faktyczny:
- Dyrektor ZER, z dniem 5 marca 2024 r., zdecydowała o zaprzestaniu praktyki wnoszenia apelacji od każdego, korzystnego dla odwołującego się, wyroku sądu okręgowego, jako sądu I instancji. Odbywa się to zgodnie z procedurą wdrożoną mocą wewnętrznego zarządzenia Dyrektora ZER. Według naszej wiedzy procedura ta uwzględnia opinię prawną dot. tej kwestii, przygotowaną przez Prokuratorię Generalną (Organ stojący na straży praw i interesów Rzeczypospolitej Polskiej, w tym praw i interesów Skarbu Państwa, oraz mienia państwowego nienależącego do Skarbu Państwa). Z opinii tej wynika obowiązek ZER analizowania każdej sprawy indywidualnie, z uwzględnieniem dotychczasowego orzecznictwa sądów.
Skutkiem powstrzymania się od wniesienia apelacji jest uprawomocnianie się wyroków wydanych przez sądy okręgowe.
Przypomnijmy, jakie towarzyszą temu okoliczności? Otóż data uprawomocnienia się wyroku sądu I instancji uzależniona jest od tego, czy ZER wystąpił z wnioskiem do sądu orzekającego w naszej sprawie o sporządzenie uzasadnienia wyroku. Jeżeli tego nie zrobi w ustawowym terminie 7 dni liczonych od daty ogłoszenia wyroku, wyrok taki uprawomocni się w pierwszym dniu, w którym złożenie wniosku o sporządzenie uzasadnienia będzie już spóźnione. Np., jeśli wyrok został wydany 1 marca 2024 r., uprawomocnienie nastąpi w dniu 9 marca 2024 r. Innymi słowy brak reakcji ze strony ZER w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyroku spowoduje, że uprawomocni się on 8 dnia od wyrokowania. Fakt ten z kolei sprawi, że w ciągu kolejnych 30 dni ZER powinien wydać decyzji „o ponownym ustaleniu wysokości emerytury/renty” oraz wypłaty wszystkich przysługujących odwołującemu się należności, zgodnie z sentencją wyroku, z reguły w wysokości ustalonej przed 1 października 2017 r. Nie wchodzimy tu w szczegółowe kwestie dot. doręczeń wyroków sądowych, gdyż opisaliśmy je dokładnie we wcześniejszych Informacja Prawnych dot. tej kwestii.
. - Dyrektor ZER, działając poprzez swoich pełnomocników procesowych, z dniem 27 marca 2024 r. rozpoczęła proces wycofywania apelacji złożonych wcześniej na niekorzyść odwołujących się. Podobnie jak w przypadku powstrzymania się od wnoszenia apelacji, odbywa się to zgodnie z procedurą wdrożoną mocą wewnętrznego zarządzenia Dyrektora ZER. Tu także brana jest pod uwagę opinia prawna dot. tej kwestii, przygotowana przez Prokuratorię Generalną.
Przypomnijmy, co do zasady wycofanie apelacji jest suwerenną decyzją podejmowaną w ramach kompetencji własnej Dyrektora ZER, jako strony postępowania. Nie wymaga ona uzasadnienia i nie podlega kontroli sądu. Cofnięcie apelacji spowoduje umorzenie postępowania a sąd orzeka jedynie o kosztach postępowania odwoławczego.
Zaznaczmy też, że apelację można cofnąć jedynie do momentu wydania wyroku przez sąd odwoławczy (II instancji). Cofnięcie apelacji po wydaniu końcowego orzeczenia przez sąd II instancji nie jest już możliwe.
Jeśli natomiast cofnięcie apelacji nastąpiło jeszcze przed przekazaniem akt do sądu II instancji, to postanowienie o umorzeniu postępowania może zapaść na posiedzeniu niejawnym w sądzie I instancji. W przypadku zaś gdy do cofnięcia apelacji dojdzie już na etapie po przekazaniu akt sądowi II instancji, postępowanie apelacyjne podlega umorzeniu przez ten sąd (II instancji).
Proces wycofywania apelacji ograniczony jest możliwościami technicznymi ZER oraz wysokością środków finansowych będących w dyspozycji tego Organu przeznaczonych na realizację prawomocnych wyroków sądów.
Nie będzie błędem wystąpienie zainteresowanego do Dyrektora ZER, z racjonalnie umotywowaną prośbą, o jak najszybsze wycofanie apelacji złożonej wcześniej w Jego sprawie. Dotyczy to w szczególności spraw zawisłych w II instancji przed Sądem Apelacyjnym w Szczecinie oraz sytuacji kiedy znamy skład orzekający sądu apelacyjnego i przyjętą przez tych sędziów skrajnie kontrowersyjną linią orzeczniczą. Uwaga ta ma swoje odniesienie także do niektórych sędziów Sądu Apelacyjnego w Warszawie, ale nie tylko.
. - Dyrektor ZER, działając poprzez swoich pełnomocników procesowych, rozpoczęła proces wycofywania z Sądu Najwyższego złożonych tam skarg kasacyjnych od korzystnych dla odwołujących się, prawomocnych wyroków sądów apelacyjnych. Analogicznie jak w przypadku apelacji, odbywa się to zgodnie z procedurą wdrożoną mocą wewnętrznego zarządzenia Dyrektora ZER. Tu także bierze się pod uwagę opinię prawną Prokuratorii Generalnej wymagająca indywidualnej analizy każdej sprawy oraz dotychczasowe orzecznictwo sądów.
. - Rozpoznawanie na szeroką skale wniosków złożonych przez represjonowanych do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w trybie art. 8a policyjnej ustawy emerytalnej.
Przypomnijmy, zgodnie z tym przepisem Minister może wydać decyzję o wyłączeniu stosowania art. 15c, art. 22a i art. 24a wobec wnioskodawcy, przywracając mu świadczenie emerytalne w wymiarze sprzed 1 października 2017 r. Na możliwość szerokiego zastosowania art. 8a policyjnej ustawy emerytalnej wobec tysięcy represjonowanych, wskazuje jego uznaniowy charakter.
Wolą ówczesnego ustawodawcy pozostawiono Ministrowi daleką idącą swobodę decyzyjną, po spełnieniu określonych przesłanek, które na bazie licznego już orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego można interpretować szeroko i kreatywnie. Ostatnie wyroki NSA otwierają znacznie szersze możliwości stosowania art. 8a policyjnej ustawy emerytalnej, wychodzące naprzeciw wnioskodawcom. Należy wyraźnie zaznaczyć, że w demokratycznym państwie prawnym, opisanym w art. 2 Konstytucji RP, pozostawienie rozstrzygnięcia sprawy uznaniu Organu administracji publicznej oznacza domniemanie decyzji pozytywnej dla strony (w tym przypadku wnioskodawcy). Uprawniona jest zatem interpretacja, że Minister może odmówić uwzględnienia wniosku represjonowanego tylko i wyłącznie wówczas, gdy:
- wykracza to poza faktyczne jego kompetencje,
- albo pozostaje to w sprzeczności z innym prawnie chronionym interesem, który bardziej zasługuje na ochronę.
Jesteśmy zdania, że tego rodzaju ograniczenia, w przypadku osób objętych ustawą represyjną z 16 grudnia 2016 r., nie występują.
Wydanie decyzji w trybie art. 8a o wyłączeniu wobec wnioskodawcy stosowania (art. 15c art. 22a, art. 24a) policyjnej ustawy emerytalnej zostaje poprzedzone niezbędnym postępowaniem administracyjnym o charakterze sprawdzającym, przede wszystkim pod kątem zaistnienia „szczególnie uzasadnionego przypadku”. Do tak określonego celu postępowania prowadzonego w trybie art. 8a upoważnia orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego, który stwierdził, że [z uwagi na znaczenie w naszych sprawach zasad stosowania art. 8a policyjnej ustawy emerytalnej właściwy fragment odnośnego wyroku NSA cytujemy w całości]: „ Nadto, jak wynika z treści art. 8a ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, ustawodawca nie ograniczył się do wskazania kryteriów "krótkotrwała służba przed dniem 31 lipca 1990 r." oraz "rzetelne wykonywanie zadań i obowiązków po dniu 12 września 1989 r., w szczególności z narażeniem zdrowia i życia", lecz kryteria te powiązał z przesłanką "szczególnie uzasadnionych przypadków", a zatem wyraźnie wyodrębnił przesłankę "szczególnie uzasadnionych przypadków", co w konsekwencji nie daje podstaw do przyjmowania, że wprowadził do tekstu ustawy nieostry zwrot "szczególnie uzasadnionych przypadków" po to tylko, by utożsamić go z kryteriami "krótkotrwałej służby przed dniem 31 lipca 1990 r." oraz "rzetelnego wykonywania zadań i obowiązków po dniu 12 września 1989 r., w szczególności z narażeniem zdrowia i życia", skoro skutek taki mógłby osiągnąć rezygnując z odwoływania się do "szczególnie uzasadnionych przypadków". Ponadto "krótkotrwała służba przed dniem 31 lipca 1990 r." oraz "rzetelne wykonywanie zadań i obowiązków po dniu 12 września 1989 r., w szczególności z narażeniem zdrowia i życia" nie stanowią oddzielnych samoistnych przesłanek, ponieważ przez zwrot "ze względu na" dookreślają one treść "szczególnie uzasadnionych przypadków", ułatwiając obalenie domniemania służby charakteryzującej się zindywidualizowanym zaangażowaniem w działalność bezpośrednio ukierunkowaną na realizowanie zadań i funkcji właściwych państwu totalitarnemu. Zauważyć należy, że kryteria te nie stanowią przykładowego wskazania "szczególnie uzasadnionych przypadków" (ustawodawca nie posłużył się określeniem "w szczególności", które jest stosowane w sytuacji wskazywania przez ustawodawcę niewyczerpującego katalogu przesłanek), co oznacza, że treść tych kryteriów należy oceniać przez pryzmat treści "szczególnie uzasadnionych przypadków". W konsekwencji brak spełnienia któregoś z kryteriów wskazanych w punktach 1 i 2 art. 8a ust. 1 ustawy nie wyłącza automatycznie możliwości spełnienia przesłanki "szczególnie uzasadnionych przypadków", lecz wymaga zbadania, czy służba określonej osoby, mimo że nie była "krótkotrwałą służbą przed dniem 31 lipca 1990 r.", bądź nie charakteryzowała się "rzetelnym wykonywaniem zadań i obowiązków po dniu 12 września 1989 r., w szczególności z narażeniem zdrowia i życia", była służbą charakteryzującą się bezpośrednim zaangażowaniem w realizację zadań i funkcji państwa totalitarnego, czy też nie miała takiego charakteru, tj. była np. działalnością ograniczającą się do zwykłych, standardowych działań, czynności podejmowanych i wykonywanych w każdej służbie publicznej, tj. służbie na rzecz państwa jako takiego, a tym samym nie ma - z punktu widzenia aksjologicznych podstaw demokratycznego państwa prawnego - żadnych konotacji negatywnych” ( wyrok NSA z dnia 10 listopada 2023 r. III OSK 1808/21). Powyższa konstatacja NSA oznacza, że brak spełnienia kryteriów określonych w art. 8a ust. 1 pkt 1 i 2, tj. stwierdzenia krótkotrwałości służby przed dniem 31 lipca 1990 r. oraz rzetelnego wykonywania zadań i obowiązków po dniu 12 września 1989 r., w szczególności z narażeniem zdrowia i życia, nie wyklucza możliwości spełnienia przesłanki "szczególnie uzasadnionego przypadku”, a tym samym pozytywnego rozpatrzenia Wniosku o wyłączeniu stosowania wobec zainteresowanego art. 15c, art. 22a i art. 24a policyjnej ustawy emerytalnej.
Z formalnego punktu widzenia postępowanie administracyjne w sprawie wydania decyzji w trybie art. 8 a ustawy może być wszczęte z urzędu albo na wniosek zainteresowanego. Biorąc jednak pod uwagę mnogość stanów faktycznych i prawnych, w jakich znalazły się osoby objęte ww. ustawą, rozwiązaniem racjonalnym jest składanie wniosków przez osoby represjonowane (Wzór wniosku – TUTAJ;*).
W szczególnej sytuacji pozostają funkcjonariusze, którzy odeszli na zaopatrzenie emerytalne w ostatnich latach i zostali objęci przepisami ustawy represyjnej z 16 grudnia 2016 r. W ich przypadku optymalnych rozwiązaniem byłoby złożenie przez nich stosownego wniosku w trybie art. 8a policyjnej ustawy emerytalnej, jeżeli wcześniej tego nie zrobili. Kierownictwo MSWiA nie wyklucza też możliwości działania w takich przypadkach z urzędu.
Uwaga! Bardziej zainteresowanych szczegółami, dot. realizowanych działań mających na celu realizację pkt 20 Umowy Koalicyjnej, odsyłamy do stenogramu z wystąpienia Wiceministra Wiesława Szczepańskiego w trakcie Walnego Sprawozdawczo – Wyborczego Zebrania Członków BM RP w dniu 13 kwietnia 2924 r. w Kołobrzegu (Agenda Walnego Sprawozdawczo- Wyborczego Zebrania Członków BM RP. - Bractwo Mundurowe RP
* UWAGA! Wzór Wniosku w proponowanym kształcie należy traktować jedynie jako podpowiedź. Mnogość stanów faktycznych nie pozwala na bardziej „dopasowany” wzorzec. Jego treść każdorazowo musi być dostosowana do indywidualnej sytuacji wnioskodawcy.
ZESPÓŁ PRAWNY FSSM RP
P.S. Koleżanki i Koledzy, ponawiamy apel o informowanie nas o wszystkim, co wg Was jest nietypowym albo sprzecznym z deklaracjami kierownictwa ZER lub MSWiA działaniem tych instytucji w Waszych sprawach o przywrócenie należnych świadczeń emerytalnych. Informacje o tym, że w czyjejś sprawie ZER złożył jednak apelację albo MSWiA oddaliło czyjś wniosek złożony w trybie art. 8a docierają do nas „pocztą pantoflową”, co w zasadzie „wiąże nam ręce”. Nie wiemy, czy taka informacja jest prawdziwa, nie możemy jej zbadać, ocenić ani oczywiście pomóc poszkodowanemu. Jeżeli takie incydenty faktycznie mają miejsce, to nie bójcie się nam ich zgłaszać – zapewniamy anonimowość.
Piszcie na zespol.prawny@fssm.pl - odpowiemy.
ZESPÓŁ PRAWNY FSSM RP
