KTO MOŻE BYĆ PEŁNOMOCNIKIEM SKARŻĄCEGO?

INFORMACJA PRAWNA

Kto może być pełnomocnikiem w sprawach odwołań od decyzji Dyrektora ZER
o ponownym ustaleniu wysokości emerytury policyjnej/renty policyjnej/renty rodzinnej?

Do Zespołu Prawnego FSSM RP kierowane są pytania dotyczące możliwości reprezentowania osób poszkodowanych ustawą represyjną przez tzw. „osoby bliskie”, w sprawach z odwołań przeciwko Dyrektorowi ZER. Pytania te można sprowadzić do kilku zasadniczych kwestii:

• Czy pełnomocnikiem osoby skarżącej (represjonowanej) może być członek jej rodziny?
• Czy pełnomocnikiem może być także osoba spoza najbliższego kręgu rodzinnego?
• W jakiej formie pełnomocnictwo powinno być udzielane?  
• Czy w przypadku korzystnego rozstrzygnięcia sądowego pełnomocnik, będący członkiem najbliższej rodziny, otrzyma zwrot kosztów procesu?   

Wskazane wyżej problemy rzeczywiście wymagają przeanalizowania. Nie wszyscy bowiem, chociażby ze względu na podeszły wiek, stan zdrowia oraz doświadczenie życiowe, mają możliwości i wystarczającą wiedzę w zakresie nawet podstawowych zagadnień prawnych z tym związanych. Stąd też postaramy się, w możliwie przystępnej formie, przedstawić odpowiedzi na powyższe pytania, ale nie tylko. 

1. Na początku co to jest pełnomocnictwo? Pełnomocnictwo jest to upoważnienie udzielone przez zainteresowanego, np. przez jednego z represjonowanych, określonej osobie, jako pełnomocnikowi do dokonania w jego imieniu i na jego rzecz określonych czynności prawnych, w tym przypadku przed Sądem Okręgowym w Warszawie. Pełnomocnictwo może być okazane i złożone do akt na rozprawie, lub załączone do pierwszego wnoszonego pisma procesowego.

2. Dla ogólnej orientacji musimy wiedzieć, że istnieją trzy podstawowe formy pełnomocnictwa, tj.:

• Pełnomocnictwo ogólne – do zastępowania nas we wszystkich sprawach sądowych, które toczą się z naszym udziałem,
• Pełnomocnictwo szczególne – do prowadzenia konkretnej sprawy,
• Pełnomocnictwo tylko do niektórych czynności procesowych.

Skoncentrujemy się jednak na „Pełnomocnictwie szczególnym”, które w naszej sytuacji wydaje się najbardziej przystające do potrzeb.

3. Ilu możemy mieć pełnomocników? Otóż przepisy Kodeksu postępowania cywilnego nie ograniczają ich liczby, ale niezbędny jest w tym zakresie zdrowy rozsądek i realna potrzeba.  

4. Kto w ogóle może być pełnomocnikiem w postępowaniu cywilnym? Otóż podmiotów takich jest kilka, w zależności od rodzaju sprawy, ale najczęściej jest to adwokat lub radca prawny. Teraz jednak nie o adwokata i radcę prawnego tu chodzi, tym bardziej, że ich rola jest znana i nie wymaga raczej komentarza.

5. Czy pełnomocnikiem może być tzw. „osoba bliska”, w tym członek rodziny represjonowanego? Otóż zgodnie z art. 87 par. 1 k.p.c. pełnomocnikiem może być:

1. małżonek,
2. rodzeństwo,
3. zstępni lub wstępni oraz
4. osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia.

Ad.1). W przypadku małżonka mówimy oczywiście o trwającym związku małżeńskim. Małżeństwo musi trwać w toku całego postępowania sądowego. Tak więc pozostawanie małżonków w separacji wyklucza możliwość występowania w roli pełnomocnika drugiego z  małżonków.

Ad.2). Rodzeństwo przyrodnie także może być pełnomocnikiem.

Ad.3). „Zstępny” to inaczej potomek. Zstępnymi określa się więc wszystkich kolejnych potomków wywodzących się od jednej osoby. Zstępnymi dziadka będzie dziecko, wnuk (wnuczka), prawnuczek (prawnuczka) itd. Określenie „zstępny” dotyczy również dzieci przysposobionych. Natomiast „Wstępny” to inaczej przodek, osoba od której się wywodzimy. Dotyczy najprostszej linii pokrewieństwa. „Wstępnymi” będą więc rodzice, dziadkowie, pradziadkowie, itd.

Ad.4). Przysposobienie (potocznie „usynowienie”) polega na dobrowolnym uznaniu dziecka biologicznie nam obcego za własne i ma charakter bezterminowy. Przez przysposobienie powstaje pomiędzy przysposabiającym a przysposobionym taki związek, jaki istnieje między rodzicami a dziećmi. Przysposobiony uzyskuje prawa i obowiązki wynikające z pokrewieństwa. Przysposobienie nazywane jest też adopcją.

Uwaga!

1. Pełnomocnikiem może być także przedstawiciel organizacji zrzeszającej emerytów i rencistów, zdaniem Sądu Najwyższego nawet wówczas, gdy osoba skarżąca nie jest członkiem takiej organizacji (stowarzyszenia). Przykładowy wzór takiego pełnomocnictwa (TUTAJ).  
2. Pełnomocnikiem nie może być jednak tzw. „powinowaty”, tj.  osoba będąca członkiem rodziny z racji zawartego małżeństwa ale nie spokrewniona, np. teść, teściowa, szwagier, szwagierka, siostrzeniec/siostrzenica, bratanek/bratanica małżonka.

6. Jeżeli chcemy, aby jedna z bliskich nam osób (wymienionych w pkt 5) reprezentowała nas w sprawie sądowej z naszego odwołania przeciwko Dyrektorowi ZER, musimy jej udzielić odpowiedniego pełnomocnictwa. Nie ma jednego, sformalizowanego kanonu takiego pełnomocnictwa. Przedstawiamy jego przykładowy wzór (TUTAJ). Wskazanym jest, aby do takiego pełnomocnictwa dołączyć odpis aktu urodzenia, ażeby Sąd nie miał wątpliwości, czy pełnomocnictwo zostało udzielone prawidłowo, tzn. czy wskazuje osobę w odpowiednim stopniu pokrewieństwa, pozostającą w związku małżeńskim lub stosunku przysposobienia. Pełnomocnictwo takie (w oryginale lub w postaci wierzytelnego odpisu poświadczonego przez notariusza), wraz z odpisem dla pozwanego (Dyrektora ZER), musi być przedstawione już przy pierwszej czynności dokonanej przez naszego pełnomocnika. Pełnomocnictwo w formie aktu notarialnego nie jest wymagane.

Uwaga!

1. Jeżeli naszym pełnomocnikiem (co się może zdarzyć) jest członek najbliższej rodziny, np. syn, córka lub wnuk/wnuczka, będący jednocześnie adwokatem lub radcą prawnym, wówczas w pełnomocnictwie musimy wskazać, czy taki pełnomocnik występuje jako zawodowy zastępca czy też jako osoba będąca członkiem naszej rodziny.
2. Jeśli pełnomocnik posiada tzw. ogólne pełnomocnictwo (np. notarialne) do reprezentowania represjonowanego, nie tylko w ramach procesu sądowego, wówczas nie musi on posiadać odrębnego pełnomocnictwa procesowego.

Pełnomocnictwo udzielone osobie bliskiej (wymienionej w pkt 5) jest zwolnione od opłaty skarbowej, podobnie jak  pełnomocnictwo udzielone przedstawicielowi organizacji zrzeszającej emerytów i rencistów.

7. Czy pełnomocnikiem może być także osoba spokrewniona, ale spoza kręgu najbliższej rodziny, albo wręcz osoba obca, potocznie „znajoma”?   Przepisy K.p.c.  wskazują zamknięty katalog osób uprawnionych do reprezentowania nas w postępowaniu cywilnym w charakterze pełnomocnika. Oznacza to, że nikt inny poza tymi osobami, nie może być w naszych sprawach pełnomocnikiem, oczywiście pomijając adwokatów i radców prawnych. 

8. Do czego upoważniony jest pełnomocnik (osoba najbliższa lub przedstawiciel organizacji emeryckiej)?  Taki pełnomocnik upoważniony jest przede wszystkim do:

• dokonania wszystkich łączących się ze sprawą czynności procesowych przed sądem pierwszej i drugiej  instancji, czyli Sądem Okręgowym i Apelacyjnym w Warszawie. Przed Sądem Najwyższym musi już nas reprezentować adwokat lub radca prawny (tzw. przymus adwokacki);
• udzielenia dalszego pełnomocnictwa procesowego adwokatowi lub radcy prawnemu;
• zrzeczenia się roszczenia, jeżeli czynność ta nie została wyłączona w pełnomocnictwie;
• odbioru kosztów procesu od strony pozwanej.

9. Kiedy pełnomocnictwo wygasa? Przyczynami powodującymi wygaśnięcie pełnomocnictwa są:

• Odwołanie pełnomocnictwa przez mocodawcę, czyli represjonowanego;
• Śmierć represjonowanego;
• Śmierć pełnomocnika represjonowanego;
• Zrzeczenie się pełnomocnictwa przez pełnomocnika osoby represjonowanej. 

10. Zwrotu jakich kosztów może żądać pełnomocnik represjonowanego, np. członek jego najbliższej rodziny, nie będący adwokatem lub radcą prawnym, w przypadku wygrania sprawy?  Otóż przegrywający sprawę (mamy nadzieję, że będzie to Dyrektor ZER) obowiązany jest zwrócić nam, na nasze żądanie, koszty procesu, tj.  koszty niezbędne do dochodzenia naszych praw. Do tzw. „niezbędnych kosztów procesu”, prowadzonego przez ustanowionego przez nas pełnomocnika, który nie jest adwokatem lub radcą prawnym, zalicza się poniesione koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie. Suma kosztów przejazdów i równowartość utraconego zarobku nie może przekraczać wynagrodzenia jednego adwokata wykonującego zawód w siedzibie sądu. Decyduje o tym podejmuje sąd na podstawie Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, gdzie wskazane są tzw. stawki minimalne w sprawach cywilnych oraz z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Wnioski:
Osoby bliskie, wymienione w pkt 5, mogą pełnić funkcję naszych pełnomocników jeżeli sami z uwagi na różnorodne uwarunkowania, np. zdrowotne, nie jesteśmy w stanie bronić naszych praw przed Sądem osobiście. Musimy jednak pamiętać o pewnym ryzyku, które się z tym wiąże. Otóż zarówno sam represjonowany, jak i jego bliscy występujący w roli pełnomocników, z przyczyn oczywistych, będą podchodzić emocjonalnie do własnej sprawy. Na sali sądowej pojawiają się zapewne bardzo duże emocje. Czynnik ten raczej nie występuje w przypadku korzystania z fachowej pomocy adwokata lub radcy prawnego. O ile staramy się nie sugerować sięgania  po profesjonalną pomoc prawną chociażby ze względu na koszty, ale nie  tylko,  to czujemy się w obowiązku wskazać na tego rodzaju zagrożenia. Decyzja o ewentualnym ustanowieniu pełnomocnika - osoby bliskiej, jak zawsze w takich przypadkach, będzie należeć wyłącznie do zainteresowanego.   

Zespół Prawny FSSM