VADEMECUM DLA CHCĄCYCH WSTĄPIĆ NA DROGĘ CYWILNOPRAWNĄ

1. Dlaczego rekomendujemy Wam „Pozew o ochroną dóbr osobistych”, a nie „Prywatny akt oskarżenia” o przestępstwo zniesławienia?

1) Proces cywilny o ochronę dóbr osobistych toczy się, co do zasady jawnie. Trwając czasami dość długo, daje okazję do przypominania szkalujących nas wypowiedzi (publikacji) pozwanego. Natomiast w przypadku postępowania karnego w sprawie o zniesławienie (art. 212 k.k.), proces toczy się z wyłączeniem jawności. Czasami pokrzywdzony (powód) może (ma prawo) chcieć, by jego sprawa toczyła się „po cichu” i z dala od publiczności. W odbiorze społecznym funkcjonuje jeszcze  pogląd, że wyrok sądu karnego, skazujący za zniesławienie, realizuje poczucie sprawiedliwości, piętnuje sprawcę, a tym samym ma wymiar symboliczny. Niemniej jednak więcej argumentów przemawia za wyborem dochodzenia ochrony naszych dóbr osobistych na drodze cywilnej. Powody są przynajmniej dwa:

• ​W sprawach honoru, czci i dobrego imienia pieniądze to nie wszystko. Postępowanie cywilne daje dużo większe możliwości uzyskania ochrony i dużo większy katalog środków tej ochronie służący. Możliwe jest nakazanie pozwanemu opublikowania oświadczenia określonej treści i w określonej formie. Postępowanie cywilne pozwala też na szczegółowe określenie treści i formy przeprosin, a także na zasądzenie określonej kwoty na wskazany cel społeczny.
• Zasądzane w sądach cywilnych kwoty zadośćuczynienia są o wiele większe niż ewentualne (fakultatywne) nawiązki orzekane przez sądy karne. 

2) Należy mieć świadomość, że karalność przestępstwa zniesławienia ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia. Natomiast roszczenia o ochronę dóbr osobistych nie podlegają przedawnieniu. Inaczej jest w przypadku  ewentualnych roszczeń o charakterze majątkowym (np. o zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych), które, co do zasady, przedawniają się po dziesięciu latach. Jest to okres wystarczająco długi do podjęcia decyzji o rozpoczęciu procesu sądowego.

2. Informacje ogólne nt. powództwa o ochronę dóbr osobistych.

1) Dobra osobiste człowieka, w szczególności jego zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego.

2) Czego możemy dochodzić przed sądem?  Każdy, czyje dobro osobiste zostało naruszone może żądać, ażeby osoba, która się tego naruszenia dopuściła, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności żeby złożyła OŚWIADCZENIE o odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Może również żądać:

• zadośćuczynienia pieniężnego lub (oraz)
• zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

Uwaga!  W razie naruszenia naszego dobra osobistego możemy żądać zarówno przyznania nam odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, jak i zasądzenia sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Wzory pozwu sugerują jednak występowanie wyłącznie o zasądzenia sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Każdy z nas indywidualnie będzie musiał zdecydować z jakim żądaniem wystąpi.

3) Na powodzie spoczywa ciężar udowodnienia faktów, które świadczą o naruszeniu jego dóbr osobistych.

4) Pozew powinien zawierać:

• część obligatoryjną, tzn. taką, która jest niezbędna dla skuteczności pozwu, tj. dokładnie określone żądanie, przytoczenie okoliczności uzasadniających żądanie, informację, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu;
• część fakultatywną, np. wnioski o wezwanie na rozprawę wskazanych przez powoda świadków, przeprowadzenie rozprawy pod jego nieobecność, itp.
  Uwaga! W pozwie, obok wskazania miejsca zamieszkania należy dodatkowo podać numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL).

(Uwaga! wzory Pozwu zawierają te elementy).

3. Kogo pozywamy?

Wszyscy czytamy różne tytuły prasowe, oglądamy i słuchamy programy różnych stacji telewizyjnych i radiowych, silni psychicznie także TVP-PIS oraz program I Polskiego Radia Publicznego. Wbrew pozorom wielu z nas serfuje w sieci i przegląda strony internetowe. Słyszeliśmy więc wypowiedzi szeregu przedstawicieli PIS i ich satelitów nt. osób objętych działaniem ustawy represyjnej, której są twórcami. Dotyczy to w szczególności okresu bezpośrednio poprzedzającego uchwalenie tejże ustawy oraz kolejnych miesięcy po 16 grudnia 2016 r. Obecnie obserwujemy chęć unikania dyskusji nt. skutków ustawy represyjnej, ale tu i ówdzie można jeszcze spotkać komentarze dotyczące nas jako „złoczyńców” i „zbrodniarzy”, którym aktualnie rządzący wymierzyli „sprawiedliwość dziejową”. Te wszystkie wypowiedzi, z których większość w sposób oczywisty narusza nasze dobra osobiste, są w archiwach prasowych, ale głównie w Internecie, czyli w tzw. „sieci”, gdzie nic nie ginie. Każdy z zainteresowanych, dysponując podstawową umiejętnością obsługi komputera i poruszania się w sieci, może we własnym zakresie odnaleźć takie szkalujące nas wypowiedzi, często będące przykładem mowy nienawiści i skopiować je na nośnik typu pamięć USB „Pendrive” lub płytę CD a wypowiedzi w formie pisemnej skopiować z podaniem źródła, czyli najczęściej adresu strony internetowej.  Jeżeli sam nie będzie w stanie tego zrobić, może zwrócić się o pomoc do najbliższych lub znajomych, ludzi młodszych, którzy z pewnością jej nie odmówią. W najbliższym czasie postaramy się przygotować „Zestawienie” takich wypowiedzi autorstwa prominentnych przedstawicieli obecnego obozu władzy, jako potencjalnych pozwanych w sprawach o ochronę dóbr osobistych. Nie musicie jednak na nie czekać, uzależniając swoje decyzje o przygotowaniu powództwa od wcześniejszego opublikowania przez nas takiego zestawienia.  Przy tej okazji zwracamy się też do  Koleżanek i Kolegów o przesyłanie na adres Komisji Prawnej Federacji (zespol.prawny@fssm.pl) odnalezionych w sieci tego rodzaju wypowiedzi (z podaniem adresu strony). W ten sposób będziemy razem współtworzyć ww. „Zestawienie”.

4. Ustalenie adresu – miejsca zamieszkania pozwanego.

Decydując się na złożenie pozwu trzeba pamiętać o wskazaniu w pozwie aktualnego miejsca zamieszkania pozwanego. Jedną z czynności, którą przeprowadza sąd po trzymaniu pozwu jest weryfikacja danych stron – powoda i pozwanego, w tym sąd weryfikuje czy aktualny jest adres zamieszkania pozwanego. Jeżeli poweźmie jakiekolwiek wątpliwości w tym zakresie, wezwie powoda do wskazania aktualnego miejsca zamieszkania pozwanego. Powód ma co najmniej dwie możliwości ustalenia jakie jest miejsce zamieszkania pozwanego

• Pierwsza z możliwości to zwrócenie się do Centrum Personalizacji Dokumentów MSWiA, działającego w imieniu Ministra SWiA, które zgodnie z zapisami art. 50 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności udostępnia dane w trybie jednostkowym z rejestru PESEL  (http://www.cpd.mswia.gov.pl/udostepnianie).
  Osoba żądająca udostępnienia informacji o adresie zameldowania pozwanego musi wskazać powód (tzw. interes prawny) w uzyskaniu żądanych danych. W naszym przypadku wystarczy wpis, że powodem jest zamiar wniesienia pozwu przeciwko danej osobie.
  Ministerstwo Spraw Wewnętrznych poda informację o adresie zameldowania, który w większości przypadków będzie pokrywał się z aktualnym miejscem zamieszkania pozywanego. Żądanie udostępnienia danych składa się na odpowiednim formularzu „WZÓR WNIOSKU O UDOSTĘPNIENIE DANYCH JEDNOSTKOWYCH Z REJESTRU MIESZKAŃCÓW, REJESTRU ZAMIESZKANIA CUDZOZIEMCÓW ORAZ REJESTRU PESEL” (formularz Wniosku - TUTAJ)
• Druga z możliwości uzyskania informacji o aktualnym miejscu zamieszkania pozwanego to zwrócenie się do gminy w której wiemy, że pozwany mieszka z wnioskiem o udostępnienie danych z rejestru mieszkańców. Najczęściej będzie to WNIOSEK O UDOSTĘPNIENIE DANYCH JEDNOSTKOWYCH Z REJESTRU MIESZKAŃCÓW I REJESTRU PESEL. Wydział spraw obywatelskich danej gminy udostępni dane pozwanego (adres zamieszkania) pod warunkiem, że wykażemy ów interes prawny w uzyskaniu tych danych – podobnie jak to zostało wyżej opisane.

5. PESEL Pozwanego.

Składając pozew powinniśmy wskazać nr PESEL pozwanego. Niemniej jednak, co do zasady, obowiązek ten został przerzucony na sąd, który z urzędu powinien podjąć czynności zmierzające do jego ustalenia. Zgodne z art. 208 §1 k.p.c. to sąd, a nie powód zobowiązany jest ustalić numer PESEL pozwanego. Mając na uwadze powyższy przepis można by uznać, iż powód nie ma obowiązku ustalania danych identyfikujących pozwanego, oprócz jego imienia, nazwiska oraz adresu zamieszkania. Niestety, nie jest to takie oczywiste, albowiem w sytuacji, gdy sąd nie może ustalić numeru PESEL pozwanego, np. w sytuacji, gdy adres pozwanego podany w pozwie nie zgadza się z adresem, znajdującym się w bazie PESEL, wówczas sąd może wezwać powoda do wskazania dodatkowych danych niezbędnych do ustalenia numeru PESEL pozwanego, takich jak data urodzenia, imiona rodziców czy numer dowodu osobistego. W sytuacji, gdy powód nie wskaże wyżej wymienionych danych, wszystko zależy od tego, jaki rygor widnieje w treści wezwania. Najczęściej sądy wzywają powodów do wskazania nr PESEL pod rygorem zawieszenia postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt. 6 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem sąd może zawiesić postępowanie z urzędu, jeżeli na skutek braku lub wskazania błędnego adresu powoda albo niewskazania przez powoda w wyznaczonym terminie adresu pozwanego lub danych pozwalających sądowi na ustalenie numeru PESEL nie można nadać sprawie dalszego biegu. Z racji tego, iż wskazanie dokładnych danych pozwanego takich jak imiona rodziców czy numer dowodu osobistego może powodować większe trudności, aniżeli podanie jego numeru PESEL, celem uniknięcia sytuacji opisanych powyżej powód powinien podać (jeżeli posiada taką wiedzę!!!) lub samodzielnie ustalić numer PESEL pozwanego. Ustalenie numeru PESEL osoby fizycznej nie jest skomplikowane, jednakże wiąże się to z koniecznością uiszczenia opłaty od wniosku w kwocie 31 zł.  Wniosek o udostępnienie numeru PESEL należy kierować w pierwszej kolejności do właściwego organy gminy. Zgodnie z informacją Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, czas rozpatrzenia sprawy przez właściwy organ gminy jest znacznie krótszy niż czas rozpatrzenia sprawy przez Centrum Personalizacji Dokumentów MSW (patrz pkt 4  - Ustalenie adresu – miejsca zamieszkania pozwanego)

6. Co to jest „Wartość przedmiotu sporu”?

Wartość przedmiotu sporu to kwota, której (obok przeprosin) zasądzenia żądamy. W naszym przypadku może to być suma zadośćuczynienia za krzywdę (tzw. szkodę „moralną”), wyrządzona wskutek naruszenia naszych dóbr osobistych lub (oraz) określona suma pieniężna na wskazany cel społeczny. Musimy jednak zachować racjonalny umiar w tym względzie, mając świadomość, że suma ta wpływa na ogólne koszty jakie ponosimy wszczynając proces sądowy (patrz pkt 12).

7. Do jakiego sądu kierujemy pozew?

Sądem właściwym (rzeczowo) w przypadku pozwu o ochronę dóbr osobistych jest SĄD OKRĘGOWY. Wynika to z faktu, że do właściwości sądów okręgowych należą sprawy o prawa niemajątkowe (sprawy o ochronę dóbr osobistych do nich należą) oraz łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe (np. o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę lub (oraz) zapłatę określonej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny). Co prawda jest wyjątek od tej zasady, kiedy to właściwy jest sąd rejonowy. Dotyczy to jednak sytuacji, gdy wnosimy nie o przeproszenie nas lecz wyłącznie o zadośćuczynienie pieniężne lub (oraz) o zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny, nie przekraczającej  75 tys. zł. Nie sądzimy jednak aby ktoś chciał skorzystać z takiej opcji. Dla nas podstawowe znaczenie mają przeprosiny ze strony pozwanego.

W zakresie właściwości miejscowej, dochodząc ochrony naszych dóbr osobistych możemy wytoczyć powództwo przed sąd, w którego okręgu działał sprawca (tzn. wypowiadał szkalujące nas słowa) lub przed sąd, w którego okręgu to działanie spowodowało naruszenie naszego dobra osobistego (np. negatywny stosunek do nas współobywateli, może nawet rodziny, znajomych i sąsiadów, będący wynikiem nieprawdziwych i oszczerczych wypowiedzi pozwanego).  Chodzi o zapewnienie poszkodowanemu powodowu (represjonowanemu) przywileju, polegającego na możliwości rozpoznania jego sprawy w okręgu sądu, w którym doszło do naruszycielskiego działania. Sąd Najwyższy stwierdził, że w przypadku dóbr osobistych, zasadniczo sądem właściwym będzie sąd, w którego okręgu znajduje się centrum spraw życiowych poszkodowanego, w praktyce sąd okręgowy najbliższy naszego miejsca zamieszkania (art. 35 k.p.c., uchwała Sądu Najwyższego z 15 grudnia 2017 r. [sygn. akt IIICZP 91/17]) 

8. Wersje pozwów.

Z uwagi na specyfikę sytuacji represjonowanych uznaliśmy za wskazane zaproponować, choć nie różniące się w sposób zasadniczy, ale jednak trzy wersje wzorów pozwów o ochronę dóbr osobistych:

1. Dla osób pozytywnie zweryfikowanych, zgodnie z Uchwałą Nr 69 Rady Ministrów z dnia 21 maja 1990 r. w sprawie trybu i warunków przyjmowania byłych funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa do służby w Urzędzie Ochrony Państwa i w innych jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych oraz zatrudniania ich w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, kontynuujących służbę po dniu 31 lica 1990 r. (wzór Pozwu – tutaj).
2. Dla osób nie podlegających weryfikacji, nie objętych zakresem działania ww. uchwały Nr 69 Rady Ministrów z dnia 21 maja 1990 r., kontynuujących służbę po dniu 31 lica 1990 r. (wzór Pozwu – tutaj).
3. Dla osób pełniących służbę nie dłużej niż do dnia 31 lica 1990 r (wzór Pozwu – tutaj).

9. Czy korzystać z pomocy pełnomocnika procesowego (adwokata lub radcy prawnego)?

1) Pełnomocnik z wyboru.
Co do zasady w postępowaniu sądowym nie ma konieczności korzystania z usług adwokata, czy radcy prawnego w sprawach o ochronę dóbr osobistych także.  Dostęp do sądu jest zagwarantowany w Konstytucji każdemu obywatelowi, a zatem może on ubiegać się o ochronę prawną osobiście. Co do zasady dzieje się tak w większości spraw. Tylko w niektórych sytuacjach korzystanie z usług profesjonalnego pełnomocnika jest wymagane. Na omawianym przez nas etapie postępowania nie ma takiej konieczności. Pozew każdy zainteresowany może napisać samodzielnie, chociażby korzystając z prezentowanych przez nas wzorów. Wymogi pozwu są tak skonstruowane, by mogła im podołać także osoba, która nie dysponuje wiedzą prawniczą. Oczywiście sam pozew musi spełniać pewne minimalne kryteria, jakie wyznaczają przepisy Kodeksu Postępowania Cywilnego. Proponowane przez nas wzory spełniają te kryteria. Gdyby jednak ktoś wcześniej podjął decyzję o zaangażowaniu do prowadzenia jego sprawy adwokata lub radcy prawnego, wówczas przygotowanie stosowego pozwu, z zasady, należeć będzie do ustanowionego pełnomocnika procesowego. Powinna to określić „Umowa o świadczenie usługi adwokackiej/radcowskiej”. Wówczas jednak sugerowalibyśmy uprzednie dokładne rozpoznanie całościowych (łącznych) warunków cenowych usługi prawnej pod kątem możliwości finansowych powoda.
(Koszty ustanowienia pełnomocnika z wyboru – patrz pkt 12).

2) Pełnomocnik z urzędu. 
Jeżeli powód, mając ku temu podstawy (brak środków na pełnomocnika z wyboru), zechce podjąć starania o pomoc pełnomocnika procesowego z urzędu, wniosek o jego ustanowienie powinien zgłosić wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych (lub osobno), na piśmie lub ustnie do protokołu (w trakcie rozprawy), w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy (wzór Wniosku – tutaj).
(Uwaga! Powód, który nie ma miejsca zamieszkania w siedzibie Sądu Okręgowego, może złożyć wniosek o ustanowienie pełnomocnika procesowego w sądzie rejonowym właściwym ze względu na miejsce swego zamieszkania, który niezwłocznie przesyła ten wniosek właściwemu Sądowi Okręgowemu).

O wyznaczenie pełnomocnika procesowego (adwokata lub radcy prawnego) z urzędu może ubiegać się również powód, który nie został wcześniej zwolniony od kosztów postępowania (wzór Wniosku – tutaj). W takiej sytuacji musi on jednak złożyć Oświadczenie, z którego będzie  wynikało, iż nie jest w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia pełnomocnika bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Informacje tam zawarte, w miarę możliwości, powinny być  potwierdzone odpowiednimi dokumentami (np. odcinkiem renty, zaświadczeniem o zarobkach, wypełnionym drukiem PIT itp.). (formularz Oświadczenia – tutaj).
(Uwaga! W formularzu oświadczenia powinny być wypełnione wszystkie rubryki, a w przypadku gdy wnioskodawcy nie dotyczy treść danego pola, należy nanieść stosowną wzmiankę lub przekreślić rubrykę. Ponadto przed uzupełnieniem oświadczenia należy koniecznie zapoznać się z pouczeniem na początku formularza. Wniosek jak i formularz urzędowy muszą być własnoręcznie podpisane przez wnioskodawcę. Złożenie wniosku jest wolne od opłaty sądowej).

O wyznaczenie pełnomocnika procesowego (adwokata lub radcy prawnego) z urzędu może ubiegać się również powód, który wcześniej został zwolniony od kosztów postępowania. W takiej sytuacji nie musi on składać ww. Oświadczenia (wzór  Wniosku – tutaj).

Wniosek o ustanowienie pełnomocnika procesowego z urzędu nie wymaga opłaty sądowej.

Sąd uwzględni wniosek, jeżeli udział pełnomocnika procesowego (adwokata lub radcy prawnego) w sprawie uzna za potrzebny. Oceny, czy taka potrzeba zachodzi, sąd dokonuje samodzielnie, biorąc pod uwagę zarówno cechy osobiste powoda, a  szczególnie jego nieporadność w  formułowaniu żądań i  przedstawianiu okoliczności faktycznych sprawy, jak i charakter samej sprawy, jej zawiłości oraz konieczność rozważenia skomplikowanych zagadnień prawnych.
W praktyce przyznanie z urzędu pełnomocnika procesowego będzie potrzebne zazwyczaj w sytuacji, gdy powód ma kłopoty z samodzielnym wykonywaniem czynności procesowych, bądź gdy sprawa jest skomplikowana pod względem faktycznym lub prawnym, a jej poprowadzenie wymaga specjalistycznej wiedzy, którą posiadają profesjonalni pełnomocnicy. Przepisy nie dają żadnych wskazówek, którymi powinien kierować się sąd przy rozstrzyganiu, czy strona potrzebuje pomocy prawnej z urzędu, czy też nie. Rozstrzygać będą okoliczności konkretnej sprawy. Udział w sprawie profesjonalnego pełnomocnika procesowego może być potrzebny przede wszystkim wtedy, gdy nieporadność powoda prowadzi do tego, że nie jest on w stanie wykorzystać prawnych możliwości prawidłowego jej prowadzenia. Nie potrafi w poprawny sposób przedstawić swojego stanowiska procesowego oraz nie ma podstawowej orientacji prawnej. Istotne znaczenie ma tu także stan zdrowia powoda, udokumentowany odpowiednim zaświadczeniem lekarskim potwierdzającym np. schorzenia przewlekłe, wymagające stałej rehabilitacji, pomocy pielęgniarskiej i ciągłego zażywania leków. Do takiego zaświadczenia warto dołączyć np. kserokopię  karty zdrowia pacjenta, wypisy ze szpitala, rachunki za leki z apteki, itp.
Jeżeli wszystkie te okoliczności sąd stwierdzi, wówczas zwróci się do właściwej okręgowej rady adwokackiej lub rady okręgowej izby radców prawnych, która wyznacza adwokata lub radcę prawnego niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie dwóch tygodni.reklama Ustanowienie adwokata lub radcy prawnego przez sąd jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa procesowego.

Sąd może zarządzić stosowne dochodzenie, jeżeli nabędzie wątpliwości co do rzeczywistego stanu majątkowego powoda domagającego się ustanowienia pełnomocnika procesowego.

Na postanowienie Sądu o odmowie ustanowienia pełnomocnika procesowego lub jego odwołanie przysługuje zażalenie. Zażalenie takie należy wnieść w terminie tygodnia od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia o odmowie do sądu, który wydał to postanowienie (w naszym przypadku oczywiście sądu okręgowego). Sąd ten (jeżeli nie uwzględni zażalenia, a zażalenie nie ma braków formalnych), przekaże je wraz z aktami sprawy sądowi drugiej instancji do rozpoznania, tj. do sądu apelacyjnego (wzór Zażalenia – tutaj).

Pamiętajmy jednak:
Ustanowienie pełnomocnika procesowego z urzędu ma charakter absolutnie wyjątkowy, jak wyżej wskazaliśmy obwarowany licznymi warunkami, głównie udokumentowanym brakiem środków finansowych oraz stopniem trudności sprawy determinującym udział w postępowaniu adwokata lub radcy prawnego, o którym decyduje sąd. Dlatego też w żadnym przypadku nie możemy z góry zakładać skuteczności naszego wniosku o ustanowienie pełnomocnika procesowego z urzędu.
Sąd cofnie nam ustanowienie pełnomocnika procesowego, jeżeli okaże się, że okoliczności, na których podstawie go przyznano, nie istniały lub przestały istnieć. Wówczas powód  obowiązany jest uiścić wynagrodzenie ustanowionego pełnomocnika. W wypadku, gdy okoliczności, na podstawie których przyznano ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, przestały istnieć, sąd może obciążyć powoda tym obowiązkiem tylko częściowo.
Jeżeli sąd ustanowił nam pełnomocnika, na podstawie podanych przez nas (świadomie) nieprawdziwych okoliczności, sąd skaże nas na grzywnę w wysokości do 3000 zł., niezależnie od obowiązku uiszczenia wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego.

10. Interwencja   uboczna.

Każdy, komu zależy na tym, aby sprawa została rozstrzygnięta na korzyść jednej ze stron, może na każdym etapie sprawy, aż do zamknięcia rozprawy w drugiej instancji, przystąpić do tej strony w charakterze tzw. „Interwenienta ubocznego” (art. 76 k.p.c.). Interwenient uboczny przystępuje do tej ze stron, której zamierza pomóc wygrać proces. Cel jego przystąpienia do sprawy nie jest altruistyczny. Jest nim dbałość o własny interes prawny, który jest zagrożony negatywnym rozstrzygnięciem sprawy dla jednej ze stron procesu. Interwenient nie jest stroną procesu, lecz osobą trzecią uprawnioną do wstąpienia i działania w procesie.
(Uwaga! Od interwencji ubocznej pobiera się piątą część opłaty należnej w danej sprawie).

Organizacje pozarządowe mogą działać w postępowaniu cywilnym w celu ochrony własnych praw, ale także w celu ochrony praw konkretnych osób, w tym swoich członków. Oznacza to, że osoby takie mają realną możliwość skorzystania z pomocy tych organizacji w postępowaniu cywilnym. Organizacje koncentrują swoje działanie na udzielaniu pomocy prawnej i dochodzeniu indywidualnych roszczeń o charakterze prywatnoprawnym. W naszym przypadku takim „Interwenientem ubocznym” może być np. odpowiednio umocowany, przedstawiciel stowarzyszenia emerytów i rencistów policyjnych, któremu – co oczywiste  powinno zależeć na pozytywnym (dla powoda)  zakończeniu sprawy (wzór Zgłoszenia interwencji ubocznej – tutaj).

Należy jednak pamiętać, że każda ze stron postępowania (także pozwany) ma prawo sprzeciwienia się wobec przystąpienia interwenienta ubocznego do postępowania, tzn. zgłosić tzw. „Opozycję”. Prawo to przysługuje zatem zarówno powodowi, do którego interwenient uboczny zamierza przystąpić, jak i stronie pozwanej. Oczywiście sprzeciw powoda, w naszym przypadku, jest tylko możliwością teoretyczną.

W sytuacji zgłoszenia „Opozycji” sąd, na rozprawie, wydaje postanowienie o uwzględnieniu takiego sprzeciwu lub oddala go, jeśli interwenient uprawdopodobni, że posiada interes prawny we wstąpieniu do sprawy. Oznacza to, że interwenient będzie pomagał powodowi w dalszym biegu sprawy.

11. Co będzie dowodem w naszej w sprawie?

Ogólnie, dowodem są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Istotą postępowania dowodowego jest udowodnienie określonych faktów, np. wypowiedzi naruszających dobra osobiste, które bezpośrednio lub pośrednio wpływają na możliwość rozpoznania sprawy.

Obok dowodów tradycyjnych w rodzaju dokumentów, zeznań świadków, opinii biegłych, oględzin, przesłuchania stron,  są również dowody w postaci zapisu obrazu, dźwięku albo obrazu i dźwięku. Dowody z nagrań zawierających zapis obrazu, dźwięku albo obrazu i dźwięku  sąd przeprowadza stosując odpowiednio przepisy o dowodzie z oględzin oraz o dowodzie z dokumentów. W naszym przypadku będą to np.: wydruk ze strony internetowej, nagranie dźwiękowe na nośniku typu pamięć USB „Pendrive” lub płyta CD, artykuł prasowy w gazecie (wydruk ze strony internetowej czasopisma).

12. Koszty powództwa.

Koszty procesu zależą od żądań pozwu, jakie zamierza powód sformułować oraz od decyzji, czy będzie korzystać z pomocy pełnomocnika procesowego, czyli radcy prawnego lub adwokata. W przypadku żądania polegającego tylko na zamieszczeniu oświadczenia w określonej formie i treści, pozew podlega stałej opłacie sądowej w wysokości 600 zł. Jeśli powód zechce dochodzić (obok przeprosin) roszczeń majątkowych tzn. zadośćuczynienia za krzywdę (tzw. szkodę „moralną”), wyrządzoną wskutek naruszenia dóbr osobistych lub (oraz) zapłaty określonej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny – pozew będzie podlegać w tej części stosunkowej opłacie sądowej w wysokości 5% wartości przedmiotu sporu, jednak nie mniej niż 30 zł. i nie więcej niż 100 tys. zł. Tak więc przykładowo, jeżeli żądamy tylko przeprosin, bez zadośćuczynienia lub zapłaty określonej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny, wówczas nasze koszty ograniczą się do ww. 600 zł. Jeżeli natomiast wnosimy także o zapłatę np. 10 tys. zł. na określony cel społeczny, wówczas nasze koszty wyniosą (łącznie) 1100 zł. (600 zł.+ 500 zł.), oczywiście zakładając działanie bez pełnomocnika procesowego i związanych z tym kosztów dodatkowych. W przypadku zaś jego zaangażowania, patrz pkt 9. 

Powód  (represjonowany)ma następujące możliwości:
1) Zgodnie z ogólnymi regułami ponosi w całości koszty procesu w postaci:

• Stałej opłaty sądowej w kwocie 600 zł.
• (Ewentualnie) wnosi tzw. stosunkową opłatę sądową, stanowiącą 5%:
  • sumy zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub (oraz)
  • sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny (jeżeli zechce dochodzić takiego (takich) roszczeń majątkowych):
• (Ewentualnie), chcąc skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika procesowego (z wyboru), tj. radcy prawnego lub adwokata:
  • poniesie koszty w postaci  ich wynagrodzenia, zgodnie z zawartą umową. Prowadzenie sprawy o ochronę dóbr osobistych (bez roszczeń majątkowych), objęte jest stawką minimalną 720 zł. Miejmy jednak świadomość, że stawka ta będzie sumą wyjściową w negocjacjach cenowych. Faktyczna cena usługi będzie wynikiem tych negocjacji.
  • jeżeli zdecyduje się dochodzić roszczenia w postaci określonej sumy zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub (oraz) sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny, poniesie koszty wynagrodzenia pełnomocnika procesowego, których minimalna wysokość, w zależności o wartości przedmiotu sprawy (tj. ww. sum) wyniesie:
    1) do 500 zł - 90 zł;
    2) powyżej 500 zł do 1500 zł - 270 zł;
    3) powyżej 1500 zł do 5000 zł - 900 zł;
    4) powyżej 5000 zł do 10 000 zł - 1800 zł;
    5) powyżej 10 000 zł do 50 000 zł - 3600 zł;
    6) powyżej 50 000 zł do 200 000 zł - 5400 zł;
    7) powyżej 200 000 zł do 2 000 000 zł - 10 800 zł;
    8) powyżej 2 000 000 zł do 5 000 000 zł - 15 000 zł;
    9) powyżej 5 000 000 zł - 25 000 zł.​

Przykłady praktyczne:

• Jeżeli żądamy tylko przeprosin i nie korzystamy z pełnomocnika procesowego – nasze łączne koszty wyniosą 600 zł.
• Jeżeli obok przeprosin żądamy 10 000 zł. tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę i nie korzystamy z pełnomocnika procesowego - nasze łączne koszty wyniosą (600+500) 1100 zł.
• Jeżeli obok przeprosin żądamy 10 000 zł. tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę i korzystamy z pełnomocnika procesowego - nasze łączne koszty wyniosą (600+500+min.1800 ) min. 2900 zł.
• Jeżeli obok przeprosin żądamy 10 000. zł. tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę oraz 12 000 zł. na wskazany cel społeczny i nie korzystamy z pełnomocnika procesowego - nasze łączne koszty wyniosą (600+500+600) 1700 zł.
• Jeżeli obok przeprosin żądamy 10 tys. zł. tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę oraz 12 000 zł. na wskazany cel społeczny i korzystamy z pełnomocnika procesowego - nasze łączne koszty wyniosą (600+500+600+min.3600) min. 5 300 zł.​

W przypadku wygrania sprawy (ale tylko wtedy), sąd zasądzi na naszą rzecz zwrot kosztów procesu, w tym zwrot kosztów zastępstwa procesowego, ale (Uwaga! W przypadku zwrotu kosztów związanych z wynagrodzeniem pełnomocnika profesjonalnego sąd, co do zasady, zasądza je wg wskazanej wyżej stawki minimalnej, niezależnie od tego ile klient faktycznie zapłacił swojemu adwokatowi lub radcy prawnemu).

2) Będąc w trudniej sytuacji materialnej powód może wystąpić do sądu z „Wnioskiem o zwolnienie z kosztów sądowych” (wzór Wniosku – tutaj).
Wniosek ten należy wnieść wraz z pozwem.
(Uwaga! Wniosek taki możemy złożyć wraz z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika procesowego z urzędu. Sugerujemy takie rozwiązanie, ale pod warunkiem, że istnieją ku temu rzeczywiste przesłanki!  – patrz pkt 9).

Kiedy taki wniosek ma szanse powodzenia?
Zwolnienie od kosztów sądowych jest możliwe w sytuacji, gdy osoba ubiegająca się o nie przedstawi rzetelnie wypełnione Oświadczenie (formularz Oświadczenia – tutaj). o stanie rodzinnym, majątkowym, dochodach i źródłach utrzymania, z którego wynika, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Niemożność poniesienia kosztów sądowych w całości lub w części musi mieć charakter obiektywny. Znaczenie ma tu także stan zdrowia powoda, udokumentowany odpowiednim zaświadczeniem lekarskim potwierdzającym np. schorzenia przewlekłe, wymagające stałej rehabilitacji, pomocy pielęgniarskiej i ciągłego zażywania leków. Do takiego zaświadczenia warto dołączyć np. kserokopię  karty zdrowia pacjenta, wypisy ze szpitala, rachunki za leki z apteki, itp.
W sytuacji, gdy poniesienie ciężarów finansowych procesu, zdaniem sądu, nie będzie prowadzić do uszczerbku koniecznego utrzymania siebie i rodziny, wtedy wniosek zostanie oddalony, a powód wezwany do uiszczenia opłaty. Na postanowienie Sądu odmowie zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcie takiego zwolnienia przysługuje zażalenie (wzór Zażalenia – tutaj).
Zarówno wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych, jak i zażalenie na postanowienie o odmowie zwolnienia lub cofnięciu zwolnienia są wolne od opłat sądowych.
(Uwaga! Jeżeli zwolnienie od kosztów sądowych zostało uzyskane na podstawie świadomego podania nieprawdziwych okoliczności, sąd cofając zwolnienie może skazać powoda na grzywnę w wysokości do 1000 zł. Natomiast osobę, która ponownie zgłosiła wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, świadomie podając nieprawdziwe okoliczności o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, sąd, odrzucając wniosek, skazuje na grzywnę w wysokości do 2000 zł.).

3) Jeżeli nie występujemy o zwolnienie  z kosztów sądowych, do pozwu dołączamy dowód uiszczenia opłaty stałej w kwocie 600 zł. oraz (ewentualnie) tzw. stosunkowej opłaty sądowej w wysokości 5% wartości przedmiotu sporu, tj. sumy żądanego zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty na wskazany cel społeczny. Uiszczenie opłaty sądowej może nastąpić na trzy sposoby:

1. przelewem na rachunek bankowy dochodów właściwego sądu (znajdziemy go na stronie internetowej danego sądu),
2. gotówką w kasie sądu,
3. e-znakami. Można je nabyć na stronie systemu e-Płatności (portal e-Płatności),  pod adresem https://oplaty.ms.gov.pl/ lub w kasach sądowych (wydruk na etykietach samoprzylepnych).

13. Odpowiedzialność cywilna posła/senatora za naruszenie dóbr osobistych  -  immunitet.

Nie jest objęta immunitetem odpowiedzialność cywilna posła za naruszenie dóbr osobistych polegające na przedstawieniu nieprawdziwych faktów dotyczących osób, które znalazły się w kręgu zainteresowania posła ze względu na działalność wchodzącą w zakres sprawowanego mandatu, jeżeli fakty te nie zostały wskazane w toku prac Sejmu. Nie jest również objęta immunitetem odpowiedzialność posła za naruszenie dóbr osobistych innych osób wypowiedziami obejmującymi oceny i opinie o tych osobach, chyba że stanowiły one element dokumentu będącego podstawą lub wynikiem prac Sejmu (jego organów) albo wniosku, wystąpienia lub głosowania (art. 105 ust. 1 Konstytucji oraz art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora.

14. Skutki procesu.

1) Skutki sprawy wygranej:
Orzeka o niej sąd w orzeczeniu kończącym postępowanie. Wygrywając proces cywilny odzyskujemy poniesione nakłady, w tym:

a. W przypadku sprawy prowadzonej przez pozwanego osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem lub radcą prawnym - zwrot na rzecz powoda tzw. niezbędnych kosztów procesu, tj.:

• kosztów sądowych (opłaty i opłaty kancelaryjnej),
• kosztów przejazdów do sądu powoda lub jej pełnomocnika,
• równowartości zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie.​

Suma kosztów przejazdów i równowartość utraconego zarobku nie może przekraczać wynagrodzenia jednego adwokata wykonującego zawód w siedzibie sądu procesowego (stawki minimalnej).

b. W przypadku sprawy prowadzonej przez pełnomocnika powoda - zwrot na rzecz powoda tzw. niezbędnych kosztów procesu, tj.:

• kosztów sądowych (opłaty i opłaty kancelaryjnej),
• wynagrodzenia pełnomocnika -patrz pkt 12.

2) Skutki sprawy przegranej. Decydując się na proces o ochronę dóbr osobistych liczymy na wygraną. Niemniej jednak musimy mieć świadomość, że finalny wynik sprawy może być inny. Orzeka o tym sąd (z urzędu lub na wniosek) w orzeczeniu kończącym postępowanie. Otóż przegrywając proces ponosimy ściśle określone konsekwencje finansowe. Należą do nich:

a) W przypadku sprawy prowadzonej przez pozwanego osobiście lub przez jego pełnomocnika, nie będącego adwokatem lub radcą prawnym - zwrot na jego żądanie i  na jego rzecz tzw. niezbędnych kosztów procesu, tj.:

• kosztów sądowych (opłaty i opłaty kancelaryjnej [drobne kwoty, np. za wydanie odpisu dokumentu, wypisu lub wyciągu]),
• kosztów przejazdów do sądu pozwanego lub jej pełnomocnika,
• równowartości zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie.​

(Suma kosztów przejazdów i równowartość utraconego zarobku nie może przekraczać wynagrodzenia jednego adwokata wykonującego zawód w siedzibie sądu procesowego (stawki minimalnej).

b) W przypadku sprawy prowadzonej przez pełnomocnika pozwanego - zwrot na rzecz pozwanego tzw. niezbędnych kosztów procesu, tj.:

• kosztów sądowych (opłaty i opłaty kancelaryjnej),
• wynagrodzenia pełnomocnika, jednak nie wyższego niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach Rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości.
• kosztów nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony (pełnomocnika).

Uwaga! Należy mieć świadomość, że sprawa może zakończyć się dopiero w sądzie drugiej instancji. Stąd też należy liczyć się z dodatkowymi kosztami, choć na tym etapie trudnymi do oszacowania.

Komisja Prawna FSSM RP